14.04.2013 Views

Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio

Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio

Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Diccionariu</strong> <strong>toponímicu</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> Conceyu <strong>de</strong> <strong>Xixón</strong><br />

<strong>de</strong>ste concejo <strong>de</strong> Gijon», «reçibio mas el<br />

padron <strong>de</strong> la yglesia <strong>de</strong> Santa Olaya <strong>de</strong><br />

Balnaldon». <strong>El</strong> Llibru Ordinariu ofrez<br />

abondos exemplos d’esti topónimu: «En<br />

Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon a Alonso <strong>de</strong><br />

Quintana», «En Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon a<br />

Juan <strong>de</strong> Casielles»; «En Santa Olalla <strong>de</strong><br />

Baldarnon a Alonso <strong>de</strong> Quintana», «Cabe a<br />

Santa Olaya <strong>de</strong> Baldarnon…» (añu 1576);<br />

«Sacose la pelota para las felegresias <strong>de</strong><br />

Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon y Fano», «y en<br />

Santa Olaya nonbró a Toribio Menen<strong>de</strong>z»<br />

(añu 1577); «E luego nonbraron en Santa<br />

Olaya <strong>de</strong> Barnaldon a Pedro Mata e a Juan<br />

<strong>de</strong> Fano», «E luego nonbraron en Santa<br />

Olaya a Tomas <strong>de</strong> la Mata» (añu 1578).<br />

Convién tener en cuenta que les cites <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

tipu Santa Olaya <strong>de</strong> Valdornón puen<br />

teóricamente referise al llugar o barriu <strong>de</strong><br />

Santolaya, o tamién a la parroquia <strong>de</strong><br />

Valdornón precedida <strong>de</strong> l’advocación<br />

relixosa. Ver Valdornón.<br />

●Otres observaciones sobre’l nome: el<br />

nome anteriormente oficial, «Santa<br />

Eulalia», ye la forma llatina o castellana <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

nome Santolaya, únicu que ta en boca <strong>de</strong> la<br />

xente.<br />

SANTURIO<br />

Parroquia. Códigu alministrativu: 24.20.00.<br />

Nome oficial anterior: «Santurio».<br />

●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: palabra non<br />

reconocible nel asturianu actual fuera <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

usu como topónimu.<br />

●Etimoloxía: orixe <strong>de</strong>sconocíu, anque puen<br />

mentase <strong><strong>de</strong>l</strong>les teoríes pa esplicar la so<br />

etimoloxía. Según una d’elles, Santurio –<br />

que primeramente sería Santuriu, como<br />

siguen diciendo munchos vecinos– vendría<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> llatín SANCTUM GEŌRGĬUM [sánktum<br />

gueórguium] ‘San Xur<strong>de</strong> o San Jorge’, que<br />

por evolución fonética alteraríase<br />

progresivamente en *Santióriu, *Santóriu y,<br />

finalmente, Santuriu; nesta última forma<br />

taría presente’l fenómenu conocíu como<br />

metafonía vocálica, que convierte la «o»<br />

tónica nuna «u» si la palabra acaba en -u,<br />

como ye’l casu (igual que nes zones on<strong>de</strong><br />

güei mesmo se diz rapusu en cuenta <strong>de</strong><br />

raposu). Convién tener en cuenta que’l<br />

patrón <strong>de</strong> la parroquia ye San Xur<strong>de</strong> o San<br />

Jorge. Santu vien <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín SANCTUM ‘sagráu,<br />

consagráu’, acusativu masculín <strong>de</strong> SANCTUS -<br />

A -UM, participiu <strong><strong>de</strong>l</strong> verbu SANCĪRE [sankíre]<br />

189<br />

‘consagrar, sancionar’. Pela so parte, el<br />

nome llatín GEŌRGĬUM, acusativu <strong>de</strong><br />

GEŌRGĬUS ‘Xur<strong>de</strong>’, tomárase <strong><strong>de</strong>l</strong> griegu<br />

GEÔRGÓS, que yera un compuestu <strong>de</strong> GEO-<br />

‘tierra’ y ÉRGON ‘trabayu’, <strong>de</strong> manera que<br />

significaba ‘el que trabaya la tierra’, ye<br />

dicir, ‘llabrador’. Conforme a otra segunda<br />

hipótesis, pue suponese que l’orixe <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

topónimu atoparíase nel llatín SANCTŌRUM<br />

[sanktórum] ‘<strong>de</strong> los santos’, xenitivu plural<br />

<strong>de</strong> SANCTUS ‘santu’. Per otru llau, nun se<br />

podría <strong>de</strong>scartar una forma llatino-vulgar<br />

*SANCTŌRIUM, col significáu <strong>de</strong> ‘sitiu <strong>de</strong><br />

santos, santuariu’. Esiste tamién la<br />

hipótesis <strong>de</strong> que Santurio o Santuriu<br />

vendría d’un nome d’home, posesor <strong>de</strong><br />

dalguna tierra, llamáu SEMTURIO. En tou<br />

casu, que nel sieglu XII apaeza «Sancturiu»<br />

avalaría una etimoloxía a partir <strong>de</strong> *SANCTUM<br />

‘santu’, a nun ser que la lletra «c» se <strong>de</strong>ba<br />

a una falsa relación que l’escriba establez<br />

con esi sustantivu llatín.<br />

●Referencia al llugar: la parroquia <strong>de</strong><br />

Santurio perteneció n’otres dómines a<br />

Deva. Polo menos nel sieglu XIV, yera <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

<strong>conceyu</strong> <strong>de</strong> Siero. <strong>El</strong> nome <strong>de</strong> Santurio<br />

llévalu tamién el regueru que pasa pellí.<br />

●Documentación histórica <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu:<br />

«De Sancturiu <strong>de</strong> Gigion» (añu 1176); nun<br />

inventariu <strong>de</strong> bienes <strong><strong>de</strong>l</strong> Monesteriu <strong>de</strong> San<br />

Pelayo d’Uviéu (añu 1220) apaez en llatín:<br />

«Una terra in Santuri et est absoluta»,<br />

«uno prato in Santurio, et suos vassallos<br />

tenent hereditates in Santurio», «Garcia<br />

Ro<strong>de</strong>rici <strong>de</strong> Amieves unam hereditatem in<br />

Santurio». Del mesmu monesteriu (añu<br />

1336): «Testigos: […] Alffonso Rodríguiz <strong>de</strong><br />

Santuro, que ye en Siero». Ye probable que<br />

seya Santurio lo qu’apaez escrito como<br />

«San Jorge <strong>de</strong> San Cure», nel Inventariu <strong>de</strong><br />

Parroquies xixoneses <strong><strong>de</strong>l</strong> añu 1385. Nel<br />

Llibru <strong><strong>de</strong>l</strong> Cai apaez: «San Gorje <strong>de</strong><br />

Santurio» (añu 1567), «Juan Diaz <strong>de</strong><br />

Santurio» (añu 1568). Pela so parte, nel<br />

Llibru Ordinariu lléense exemplos como los<br />

que siguen: «En Santurio a Andres<br />

Menen<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Santurio», «En Santurio a<br />

Gaspar Sala» (añu 1576); «el qual nonbro<br />

en Santurio a Juan <strong>de</strong> Santurio» (añu<br />

1577); «E luego nonbraron en Santurio y<br />

Bernuezes, en Santurio a Toribio <strong>de</strong> la Biña,<br />

por Bernuezes a Pedro <strong><strong>de</strong>l</strong> Rio» (añu 1578).<br />

Nel Catastro <strong><strong>de</strong>l</strong> Marqués <strong>de</strong> la Ensenada<br />

(1752) cítase como «Sn Jorge <strong>de</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!