Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Diccionariu</strong> <strong>toponímicu</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> Conceyu <strong>de</strong> <strong>Xixón</strong><br />
<strong>de</strong>ste concejo <strong>de</strong> Gijon», «reçibio mas el<br />
padron <strong>de</strong> la yglesia <strong>de</strong> Santa Olaya <strong>de</strong><br />
Balnaldon». <strong>El</strong> Llibru Ordinariu ofrez<br />
abondos exemplos d’esti topónimu: «En<br />
Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon a Alonso <strong>de</strong><br />
Quintana», «En Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon a<br />
Juan <strong>de</strong> Casielles»; «En Santa Olalla <strong>de</strong><br />
Baldarnon a Alonso <strong>de</strong> Quintana», «Cabe a<br />
Santa Olaya <strong>de</strong> Baldarnon…» (añu 1576);<br />
«Sacose la pelota para las felegresias <strong>de</strong><br />
Santa Olalla <strong>de</strong> Baldarnon y Fano», «y en<br />
Santa Olaya nonbró a Toribio Menen<strong>de</strong>z»<br />
(añu 1577); «E luego nonbraron en Santa<br />
Olaya <strong>de</strong> Barnaldon a Pedro Mata e a Juan<br />
<strong>de</strong> Fano», «E luego nonbraron en Santa<br />
Olaya a Tomas <strong>de</strong> la Mata» (añu 1578).<br />
Convién tener en cuenta que les cites <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
tipu Santa Olaya <strong>de</strong> Valdornón puen<br />
teóricamente referise al llugar o barriu <strong>de</strong><br />
Santolaya, o tamién a la parroquia <strong>de</strong><br />
Valdornón precedida <strong>de</strong> l’advocación<br />
relixosa. Ver Valdornón.<br />
●Otres observaciones sobre’l nome: el<br />
nome anteriormente oficial, «Santa<br />
Eulalia», ye la forma llatina o castellana <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
nome Santolaya, únicu que ta en boca <strong>de</strong> la<br />
xente.<br />
SANTURIO<br />
Parroquia. Códigu alministrativu: 24.20.00.<br />
Nome oficial anterior: «Santurio».<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: palabra non<br />
reconocible nel asturianu actual fuera <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
usu como topónimu.<br />
●Etimoloxía: orixe <strong>de</strong>sconocíu, anque puen<br />
mentase <strong><strong>de</strong>l</strong>les teoríes pa esplicar la so<br />
etimoloxía. Según una d’elles, Santurio –<br />
que primeramente sería Santuriu, como<br />
siguen diciendo munchos vecinos– vendría<br />
<strong><strong>de</strong>l</strong> llatín SANCTUM GEŌRGĬUM [sánktum<br />
gueórguium] ‘San Xur<strong>de</strong> o San Jorge’, que<br />
por evolución fonética alteraríase<br />
progresivamente en *Santióriu, *Santóriu y,<br />
finalmente, Santuriu; nesta última forma<br />
taría presente’l fenómenu conocíu como<br />
metafonía vocálica, que convierte la «o»<br />
tónica nuna «u» si la palabra acaba en -u,<br />
como ye’l casu (igual que nes zones on<strong>de</strong><br />
güei mesmo se diz rapusu en cuenta <strong>de</strong><br />
raposu). Convién tener en cuenta que’l<br />
patrón <strong>de</strong> la parroquia ye San Xur<strong>de</strong> o San<br />
Jorge. Santu vien <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín SANCTUM ‘sagráu,<br />
consagráu’, acusativu masculín <strong>de</strong> SANCTUS -<br />
A -UM, participiu <strong><strong>de</strong>l</strong> verbu SANCĪRE [sankíre]<br />
189<br />
‘consagrar, sancionar’. Pela so parte, el<br />
nome llatín GEŌRGĬUM, acusativu <strong>de</strong><br />
GEŌRGĬUS ‘Xur<strong>de</strong>’, tomárase <strong><strong>de</strong>l</strong> griegu<br />
GEÔRGÓS, que yera un compuestu <strong>de</strong> GEO-<br />
‘tierra’ y ÉRGON ‘trabayu’, <strong>de</strong> manera que<br />
significaba ‘el que trabaya la tierra’, ye<br />
dicir, ‘llabrador’. Conforme a otra segunda<br />
hipótesis, pue suponese que l’orixe <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
topónimu atoparíase nel llatín SANCTŌRUM<br />
[sanktórum] ‘<strong>de</strong> los santos’, xenitivu plural<br />
<strong>de</strong> SANCTUS ‘santu’. Per otru llau, nun se<br />
podría <strong>de</strong>scartar una forma llatino-vulgar<br />
*SANCTŌRIUM, col significáu <strong>de</strong> ‘sitiu <strong>de</strong><br />
santos, santuariu’. Esiste tamién la<br />
hipótesis <strong>de</strong> que Santurio o Santuriu<br />
vendría d’un nome d’home, posesor <strong>de</strong><br />
dalguna tierra, llamáu SEMTURIO. En tou<br />
casu, que nel sieglu XII apaeza «Sancturiu»<br />
avalaría una etimoloxía a partir <strong>de</strong> *SANCTUM<br />
‘santu’, a nun ser que la lletra «c» se <strong>de</strong>ba<br />
a una falsa relación que l’escriba establez<br />
con esi sustantivu llatín.<br />
●Referencia al llugar: la parroquia <strong>de</strong><br />
Santurio perteneció n’otres dómines a<br />
Deva. Polo menos nel sieglu XIV, yera <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
<strong>conceyu</strong> <strong>de</strong> Siero. <strong>El</strong> nome <strong>de</strong> Santurio<br />
llévalu tamién el regueru que pasa pellí.<br />
●Documentación histórica <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu:<br />
«De Sancturiu <strong>de</strong> Gigion» (añu 1176); nun<br />
inventariu <strong>de</strong> bienes <strong><strong>de</strong>l</strong> Monesteriu <strong>de</strong> San<br />
Pelayo d’Uviéu (añu 1220) apaez en llatín:<br />
«Una terra in Santuri et est absoluta»,<br />
«uno prato in Santurio, et suos vassallos<br />
tenent hereditates in Santurio», «Garcia<br />
Ro<strong>de</strong>rici <strong>de</strong> Amieves unam hereditatem in<br />
Santurio». Del mesmu monesteriu (añu<br />
1336): «Testigos: […] Alffonso Rodríguiz <strong>de</strong><br />
Santuro, que ye en Siero». Ye probable que<br />
seya Santurio lo qu’apaez escrito como<br />
«San Jorge <strong>de</strong> San Cure», nel Inventariu <strong>de</strong><br />
Parroquies xixoneses <strong><strong>de</strong>l</strong> añu 1385. Nel<br />
Llibru <strong><strong>de</strong>l</strong> Cai apaez: «San Gorje <strong>de</strong><br />
Santurio» (añu 1567), «Juan Diaz <strong>de</strong><br />
Santurio» (añu 1568). Pela so parte, nel<br />
Llibru Ordinariu lléense exemplos como los<br />
que siguen: «En Santurio a Andres<br />
Menen<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Santurio», «En Santurio a<br />
Gaspar Sala» (añu 1576); «el qual nonbro<br />
en Santurio a Juan <strong>de</strong> Santurio» (añu<br />
1577); «E luego nonbraron en Santurio y<br />
Bernuezes, en Santurio a Toribio <strong>de</strong> la Biña,<br />
por Bernuezes a Pedro <strong><strong>de</strong>l</strong> Rio» (añu 1578).<br />
Nel Catastro <strong><strong>de</strong>l</strong> Marqués <strong>de</strong> la Ensenada<br />
(1752) cítase como «Sn Jorge <strong>de</strong>