15.12.2012 Views

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

meeqvse Tavi<br />

perioduli sistemis III jgufis p-<strong>elementebi</strong><br />

IIIAAjgufs miekuTvneba am jgufis tipuri <strong>elementebi</strong> _ bori (B) <strong>da</strong><br />

alumini (Al), agreTve galiumis qvejgufis <strong>elementebi</strong> _ galiumi (Ga),<br />

indiumi (In) <strong>da</strong> Taliumi (Tl). maT gare garsis eleqtronuli konfiguracia<br />

identuri aqvT (ns 2 np 1 ), rac maTi <strong>qimiuri</strong> Tvisebebis msgavsebas<br />

ganapirobebs.<br />

cxrili 12<br />

elementi eleqtronuli konfiguracia<br />

B 1s 2 2s 2 2p 1<br />

Al 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 1<br />

Ga 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 2 4p 1<br />

In 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 2 4p 6 4d 10 5s 2 5p 1<br />

Tl 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 2 4p 6 4d 10 4f 14 5s 2 5p 6 5d 10 6s 2 6p 1<br />

atomuri nomris zr<strong>da</strong>sTan erTad IIIA jgufis <strong>elementebi</strong>s atomuri<br />

<strong>da</strong> ionuri radiusebi izrdeba, Sesabamisad mcirdeba ionizaciis energia.<br />

bori arametaluri bunebis elementia <strong>da</strong> TvisebebiT mniSvnelovnad<br />

gansxvavdeba am jgufis sxva <strong>elementebi</strong>sagan; Al, Ga <strong>da</strong> In amfoteruli<br />

<strong>elementebi</strong>a. atomuri nomris zr<strong>da</strong>sTan erTad am <strong>elementebi</strong>s metaluri<br />

buneba Zlierdeba: Taliumi tipuri metaluri bunebis elementia.<br />

IIIA jgufis yvela elementi gascems 3 eleqtrons <strong>da</strong> avlens +3 JangviT<br />

ricxvs (boris gar<strong>da</strong>, romelmac SeiZleba gamoavlinos, rogorc +3<br />

(boranebi, boris naerTebi sxva arametalebTan, mag., halogenebTan, gogirdTan,<br />

azotTan, JangbadTan, boris mJavaSi, boraqsSi <strong>da</strong> sxv.), ise -3 J. r.<br />

(mag., zogierT metalTa boridSi). am qvejgufis zogierTi elementi, mag.,<br />

Taliumi naerTebSi avlens +3 <strong>da</strong> +1 (mag., TlOH <strong>da</strong> Tl2O) Jangvis ricxvs.<br />

TaliumisaTvis mdgradia naerTebi, sa<strong>da</strong>c misi Jangvis ricxvi +1-ia.<br />

IIIA jgufis <strong>elementebi</strong> warmoqmnis R2O3 tipis oqsidebs, Tumca,<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, Taliums unari aqvs warmoqmnas fuZe bunebis<br />

oqsidic Tl2O. misi wyalxsnari tutea, magram NaOH-isa <strong>da</strong> KOH-gan gansxvavebiT<br />

TlOH 100ºC-ze gacxelebisas wyals kargavs Tl2O-is warmoqmniT:<br />

2TlOH → Tl2O + H2O<br />

aluminis, galiumis <strong>da</strong> indiumis oqsidebi (Al2O3, Ga2O3, In2O3) <strong>da</strong> hidroqsidebi<br />

[Al(OH)3, Ga(OH)3 <strong>da</strong> In(OH)3], amfoteruli naerTebia, romlebic<br />

urTierTqmedeben mJavebTan <strong>da</strong> tuteebTan Sesabamisi marilebis<br />

warmoqmniT. tuteebTan warmoqmnian anionur hidroqso-akvakompleqs<br />

naerTebs.<br />

atomuri nomris zr<strong>da</strong>sTan erTad gansxvavebulia IIIA jgufis<br />

<strong>elementebi</strong>s fizikuri Tvisebebi. galiumi ufro <strong>da</strong>ballRobadia, vidre<br />

indiumi <strong>da</strong> Taliumi. gansxvavebulia maTi simkvriveebi, Tbo- <strong>da</strong> eleqtrogamtaroba.<br />

maT unari aqvT sxva<strong>da</strong>sxva metalebTan warmoqmnan Senadnobebi<br />

(maT Soris, advilad lRobadi), romelTac mTeli rigi specifikuri<br />

Tvisebebi (mag., antikoroziuli) gaaCniaT. am jgufis elementebma _ Ga, In<br />

<strong>da</strong> Tl, kargi naxevargamtaruli Tvisebebis gamo, adgili <strong>da</strong>imkvidres<br />

naxevargamtarul teqnologiaSi, agreTve antikoroziuli <strong>da</strong>mcavi<br />

safrebis warmoebaSi. zogierTi maTganis, mag., Tl-is, nawarmebi amJRavneben<br />

biologiur aqtiurobas.<br />

102

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!