15.12.2012 Views

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

CO mzis sinaTleze an ultraiisferi sxivebiT <strong>da</strong>sxivebisas (naxSiris,<br />

rogorc katalizatoris Tanaobisas) uerTdeba qlors <strong>da</strong> warmoqmnis<br />

momwamlav airs, fosgens:<br />

CO + Cl2 → COCl2<br />

fosgeni <strong>qimiuri</strong> iaraRis saxiT gamoyenebul iqna pirvel msoflio<br />

omSi. amJamad gamoiyeneba polikarbonatis, saRebavebisa <strong>da</strong> mTeli rigi<br />

sxva naerTebis misaRebad.<br />

CO uerTdeba d –gar<strong>da</strong>maval metalebs karboniluri kompleqsebis warmoqmniT,<br />

rac misi molekulis donoruli TvisebiT aris ganpirobebuli.<br />

Ni + 4CO → [Ni(CO)4]<br />

Fe + 5CO → [Fe(CO)5]<br />

donoruli Tvisebis gar<strong>da</strong> CO amJRavnebs aqceptorul bunebasac.<br />

vakantur orbitalebze SeuZlia ganaTavsos metalis d-qvedoneze arsebuli<br />

savalento eleqtronebi (π-<strong>da</strong>tiuri bma). gamomdinare aqe<strong>da</strong>n, CO,<br />

rogorc σ-donoruli <strong>da</strong> π-aqceptoruli ligandi, gar<strong>da</strong>maval metalebTan<br />

warmoqmnis kompleqsebs.<br />

naxSirbad(IV) oqsidi (naxSirbadis dioqsidi) ufero, usuno airia,<br />

haerze 1,5-jer mZimea, amitom misi `ga<strong>da</strong>sxma~ SeiZleba WurWli<strong>da</strong>n Wur-<br />

WelSi. naxSirbadis dioqsidi bunebaSi warmoiqmneba cxovelebisa <strong>da</strong><br />

mcenareebis sunTqvisa <strong>da</strong> nia<strong>da</strong>gSi organuli naSTebis xrwnis dros.<br />

oTaxis temperaturaze <strong>da</strong> 60 atm. wnevaze CO2 Txevaddeba. gaTxevadebul<br />

CO 2-s inaxaven foladis balonebSi <strong>da</strong> iyeneben cecxlmaqrebSi.<br />

myari naxSirbadis dioqsidi cnobilia `mSrali yinulis~ saxelwodebiT,<br />

romelsac iyeneben gamaciveblad. mSral yinuls molekuluri struqtura<br />

aqvs. misi aorTqleba xdeba Txevad mdgomareobaSi ga<strong>da</strong>svlis gareSe.<br />

naxSirbadis dioqsids gaaCnia xazovani aRnagoba, rac miuTiTebs<br />

naxSirbadis atomis sp-hibridul mdgomareobaze.<br />

O=C=O molekulaSi ormagi bmebis arseboba ganapirobebs Termodinamikur<br />

mdgradobas. TiToeuli bma, naxSirbadsa <strong>da</strong> Jangbads Soris,<br />

polarulia, magram misi molekula mTlianobaSi arapolarulia; bmebis<br />

simetriuli ganlagebis gamo jamuri dipoluri momenti nulis tolia.<br />

miReba:<br />

1. haerSi an JangbadSi naxSirbadis sruli wviT:<br />

C + O2 → CO2<br />

2. zogierTi karbonatis (mag., kalciumis an magniumis) Termuli<br />

<strong>da</strong>SliT:<br />

CaCO3 → CaO + CO2↑<br />

3. hidrokarbonatebis <strong>da</strong>SliT:<br />

2NaHCO3 → Na2CO3 + CO2 + H2O<br />

4. karbonatebze ganz. mJavebis moqmedebiT:<br />

CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2↑ + H2O<br />

CO2 didi raodenobiT gaxsnilia zRvebisa <strong>da</strong> mdinareebis wyalSi, mas<br />

Seicavs saqarTvelos mTeli rigi mineraluri wylebi. CO2 didi raodenobiT<br />

gamoiyofa vulkanuri amofrqvevis dros.<br />

<strong>qimiuri</strong> Tvisebebi: CO2-is molekula sakmaod mdgradia, mis areSi wva<br />

ar xdeba, magram cecxlmokidebuli magniumi CO2-Si wvas agrZelebs masSi<br />

Semavali Jangbadis xarjze:<br />

CO2 + 2Mg → 2MgO + C + ∆H<br />

86

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!