15.12.2012 Views

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

mcire raodenobiT aris evropiumi, romlisaTvisac ufro <strong>da</strong>maxasiaTebelia<br />

JangviTi ricxvi (+2) <strong>da</strong> amitom is ufro koncentrirebulia<br />

kalciumis qvejgufis <strong>elementebi</strong>s mineralebSi. lanTanidebis Semcveloba<br />

liTosferoSi sakmaod maRalia. maT Soris yvelaze gavrcelebuli<br />

aris ceriumi, xolo yvelaze iSviaTia Tuliumi. amave dros Tuliumi<br />

<strong>da</strong>axloebiT isevea gavrcelebuli, rogorc bismuti, xolo ufro metia,<br />

vidre As, Cd, Hg, Se, romlebic ar miekuTvnebian iSviaT miwaTa metalebs.<br />

lanTanidebis Tvisebebs gansazRvravs ZiriTa<strong>da</strong>d 5d 1 6s 2 eleqtronebi,<br />

amitom isini did msgavsebas iCenen III jgufis d-elementebTan _ skandiumTan<br />

<strong>da</strong> mis analogebTan. gansakuTrebuli msgavsebiT ki itriumi <strong>da</strong><br />

lanTani gamoirCeva.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad Tvisebebis aseTi gansakuTrebuli msgavsebisa, lanTanadebSi<br />

mainc SeiniSneba gansxvaveba. amasTan maTi zogierTi Tviseba<br />

Ce→Lu am mimarTulebiT monotonurad icvleba, zogierTi ki periodulad.<br />

monotonuri cvlileba aixsneba lanTanoiduri kumSviT Ce→Lu<br />

rigSi atomuri <strong>da</strong> ionuri radiusebis Tan<strong>da</strong>TanobiT SemcirebiT.<br />

xolo f orbitalebis Sevsebis perioduli xasiaTi (eleqtronebi<br />

orbitalebze saxldebian jer TiTo-TiTod, xolo Semdeg wyvilebian)<br />

gansazRvravs lanTanidebisa <strong>da</strong> maTi naerTebis TvisebaTa cvlilebebSi<br />

Sinagan periodulobas.<br />

cxrili 19. lanTanidebis <strong>da</strong>maxasiaTebeli JangviTi ricxvebi<br />

elementi JangviTi<br />

ricxvebi<br />

Ce +3; +4<br />

Pr +3; +4<br />

Nd +3<br />

Pm +3<br />

Sm +3; +2<br />

Eu +3; +2<br />

Gd +3<br />

Tb +3; +4<br />

Dy +3; +4<br />

Ho +3<br />

Er +3<br />

Tu +3; +2<br />

Yb +3; +2<br />

Lu +3<br />

rogorc cxrili<strong>da</strong>n Cans, lanTanidebis <strong>da</strong>maxasiaTebeli ZiriTadi<br />

JangviTi ricxvi aris +3. magram elementebs, romlebic esazRvreba<br />

lanTans (4f 0 ), gadoliniums (4f 2 ) <strong>da</strong> luteciums (4f 14 ), axasiaTebT cvalebadi<br />

JangviTi ricxvebi. mag., Ce (4f 2 6s 2 ) +3-Tan erTad axasiaTebs +4<br />

JangviTi ricxvi, es <strong>da</strong>kavSirebulia ori 4 f eleqtronis ga<strong>da</strong>svlasTan<br />

5d mdgomareobaSi. imave mizezis gamo +4 JangviTi ricxvis gamomJRavneba<br />

SeuZlia prozeodims (4f 3 6s 2 ), Tumca es misTvis ceriumTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

gacilebiT naklebad aris <strong>da</strong>maxasiaTebeli. evropiumi, romelsac (4f 7 6s 2 )<br />

4f orbitalebze 7 eleqtroni aqvs, ufro metad amJRavnebs +2 JangviT<br />

ricxvs.<br />

Sinagani perioduloba: terbiumi <strong>da</strong> disproziumi avlenen ceriumisa<br />

<strong>da</strong> prazeodimis <strong>da</strong>maxasiaTebel JangviT ricxvs, iterbiumi <strong>da</strong> Tuliumi<br />

185

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!