15.12.2012 Views

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

zogadi da araorganuli qimia nawili meore (qimiuri elementebi)

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

14<br />

7 N<br />

mexuTe Tavi<br />

perioduli sistemis IV jgufis p-<strong>elementebi</strong><br />

naxSirbadi<br />

naxSirbadi gansakuTrebuli elementia. is miekuTvneba elementTa<br />

perioduli sistemis IVA jgufs. misi atomis zoma <strong>da</strong> eleqtronuli<br />

aRnagoba ganapirobebs sxva<strong>da</strong>sxva Sedgenilobis, aRnagobis <strong>da</strong> Tvisebebis<br />

mravalferovani naerTis warmoqmnis unars, romlebic bunebaSi, yofacxovrebasa<br />

<strong>da</strong> teqnikaSi umniSvnelovanes rols asruleben. naxSirbadi<br />

perioduli sistemis IV jgufis tipuri elementia. naxSirbads gaaCnia ori<br />

stabiluri bunebrivi izotopi: 12 C (99%, birTvis tipi 4n) <strong>da</strong> 13 C (1%,<br />

birTvis tipi 4n+1). radioaqtiur izotopebs Soris praqtikulad<br />

mniSvnelovania 14 C. misi naxevrad<strong>da</strong>Slis periodia 5720 weli. bunebaSi is<br />

mudmivad warmoiqmneba haeris azotze kosmosuri sxivebis neitronebis<br />

moqmedebiT:<br />

(n, D)<br />

14<br />

6 C<br />

warmoqmnisTanave izotopi 14 C Seereva naxSirbadis stabilur<br />

izotopebs, romlebic Sedis atmosferos CO2-is SemadgenlobaSi. es<br />

ukanaskneli, rogorc cnobilia, monawileobs fotosinTezis reaqciebSi,<br />

ris Sedega<strong>da</strong>c organuli nivTierebebi miiReba. organuli naerTebis<br />

warmoqmnis Semdeg ki 14 C izotopis wili masSi Tan<strong>da</strong>Tan klebulobs<br />

radioaqtiuri <strong>da</strong>Slis gamo. aRsaniSnavia, rom <strong>da</strong>sinTezebul organul (an<br />

araorganul) naerTebSi 14 C-is Semdgomi moxvedra atmosferul CO2-Tan<br />

mimocvlis reaqciis saSualebiT aRar xdeba. amitom naxSirbadis stabiluri<br />

izotopis <strong>da</strong> ama Tu im organul naerTSi (wiaRiseul naxSirSi,<br />

uZvelesi qalaqebis xis nakeTobebSi <strong>da</strong> a.S.) 14 C izotopis masuri wilis<br />

fardoba saSualebas iZleva, SevafasoT, Tu ra zomiT (raodenobiT) mox<strong>da</strong><br />

14 C-is radio<strong>da</strong>Sla <strong>da</strong> Sesabamisad, ramdeni saukunis win mox<strong>da</strong> fotosinTezi.<br />

organuli nivTierebis asakis gansazRvris am meTods radionaxSirbaduli<br />

meTodi ewodeba. dReisaTvis igi Seucvlelia <strong>da</strong> farTod<br />

gamoiyeneba arqeologiaSi, geologiaSi <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>rgebSi.<br />

bunebaSi gavrceleba: naxSirbadi bunebaSi sxva<strong>da</strong>sxva saxiT arsebobs.<br />

is warmoadgens mcenareTa <strong>da</strong> cxovelTa qsovilebis mniSvnelovan Semadgenel<br />

nawils. naxSirbadi organul naerTebis sabazo elementia. wlebis<br />

ganmavlobaSi, cocxali organizmebis <strong>da</strong>Slis produqtebi warmoqmnis<br />

qvanaxSirs, navTobs, torfs, bunebriv airebs, romlebic umTavresad<br />

naxSirbads Seicavs.<br />

naxSirbadi mineralebSi gvxvdeba karbonatebis saxiT. karbonatebi<strong>da</strong>n<br />

yvelaze metad gavrcelebulia CaCO3 (marmarilo, kirqva, carci), magneziti<br />

(MgCO3), dolomiti (CaCO3•MgCO3), malaqiti [(Cu2OH)2CO3]. cnobilia agreTve<br />

mZime metalebis karbonatebi: sideriti (FeCO3), MnCO3, ZnCO3 <strong>da</strong> sxv.<br />

atmosferos haerSi naxSirbadi gvxvdeba naxSirbadis dioqsidis saxiT<br />

(0.03 moc. %). haeris CO 2-isa <strong>da</strong> wylisagan fotosinTezis Sedegad xdeba<br />

mcenareTa foTlebSi glukozis warmoqmna:<br />

6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 6O2<br />

79

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!