versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Su sardu – limba arcàica o limba moderna? 49<br />
Notas<br />
* Cust’artìculu est una <strong>versione</strong> attualizzada e bortada in sardu de una cufferèntzia chi appo fattu<br />
su 14 de Sant’Andria de su 1997 in Colònia, comente parte de s’esame pro esser numenau professore<br />
de universidade.<br />
1 «Sardos etiam, qui non Latii sunt, sed Latiis associandi videntur, eiciamus, quoniam soli sine<br />
proprio vulgari esse videntur, gramaticam, tanquam simie homines, imitantes; nam dominus nova<br />
et domus novus locuntur» (Dante, De vulg. eloqu. XI,7). Imbetzes de «dominus nova et domus<br />
novus» sos manuscrittos e sas editziones tenen, comente variantes, «domus novi et domus novus»,<br />
«domus nova et domus novas», «domus nova et dominus meus» e àtteros. Itte cheriat narrer Dante<br />
est una chistione diffìtzile meda, chene solutzione definitiva fintzas a commo. Pro sa discussione,<br />
cfr., pro es., su commentàriu a s’editzione de Rovira/Gil (1982), e, supra de tottu, ED (5,34-35).<br />
2 In sos ditzionàrios de linguìstica s’accatan, bell’e gai, àtteros sinnificaos, comente (a): elementu<br />
linguìsticu de un’època anteriore, usau mascamente pro resones istilìsticas; (b) forma grammaticale,<br />
costrutzione o sinnificau “cunzelau”, cramau puru “relittu”. Pro su chi pertoccat (b), cfr. sa<br />
setzione 3.2 de cust’artìculu.<br />
3 In su matessi paràgrafo, Tagliavini faveddat de paràgulas cusserbadoras e de paràgulas arcàicas,<br />
chene facher una distintzione crara tras issas. Pro su chi riguardat sa differentziatzione tra arcàicu<br />
e cusserbadore, cfr. s’idea de Mariner Bigorra trattada in sa pàzina chi sichit.<br />
4 Sa tradutzione est mea, comente puru sos àtteros testos in josso bortaos in sardu dae su tedescu.<br />
5 Cfr. puru Gröber (1884:213): «Sa seperatzione de sas limbas romànicas diat esser, tando, antica<br />
meda. Custa [seperatzione] est cumintzada in su tempus de sa romanizzatzione de sa prima provìntzia<br />
foras de Italia, e si ripitiat a s’ora de sa cunchista de cada territòriu nobu de limba romànica<br />
[sic]; cada borta sa limba de sos primos populadores de custos [territòrios] est istada su puntu<br />
de cumintzu de sa limba romànica rispettiva; custa [limba] s’est dèppia guardare dae [sa limba<br />
de?] sos immigraos posteriores, est ressessia a la assimilare in issa, e s’est irvilluppada fintzas a<br />
diventare una limba romànica, chentza esser iffruentziada dae sos sonos de issa [est a narrer, de sa<br />
limba de sos immigraos posteriores]».<br />
6 DLCS: cugnàre, cungiai, cunzare ‘serrare, acurtziare sas duas partes de un’abbertura de no<br />
arreare logu in mesu, ponner sa cunzadura, inghiriare unu logu ororu cun carchi cosa de impedumare<br />
chi si essat o s’íntrede’; sinònimos: serrai, tancare; incujare.<br />
7 Pro Wagner (1993:107-108), custu tipu de “arcaismu” no at unu caràttere marzinale in su sensu<br />
de Arcaismu D, ma prus a prestu rùsticu: «Fra gli elementi lessicali comuni al sardo e alla latinità<br />
balcanica sono notevoli soprattutto quelli che riguardano la terminologia rustica: appartengono ad<br />
uno strato lessicale arcaico, il cui centro di irradiazione sarà stata l’Italia meridionale, e difatti parecchi<br />
di questi vocaboli si trovano anche in dialetti dell’Italia meridionale e centrale».<br />
8 DLCS: incujàre, incuxare ‘serrai una terra, unu possessu, ponendidhu su serru, sa cresura’. Su<br />
REW (2392) tenet incugiai, ma chin un àtteru sinnificau.<br />
9 Cfr. Wagner (1993:110): «si riferisce in origine a quelle serrature primitive di legno, in cui<br />
certe biette in forma di cuneo (sard. kóndzu; rum. cuĭu) s’incastrano in altrettante incavature, e<br />
che si vedono ancora nei predi campestri dell’isola, come esistono anche, secondo comunicazione<br />
dell’amico Sever Pop, in Romanìa.» Su sinnificau de CUNEARE est ‘fendre ou serrer avec un<br />
coin’ sicunde Ernout/Meillet (1951:281). Su ThLL (4,1402-1403) indittat su sensu ‘cuneis iungere,<br />
claudere’, ma credo chi ‘claudere’ non fit pessau dae sos autores de su ThLL comente unu sinnificau<br />
independente, ma, antzis, bisonzat de legher ‘cuneis iungere, [cuneis] claudere’. Custu si<br />
podet bier puru in sos ùnicos duos testos indittaos in su ThLL in ube accattamus su verbu CUNE-<br />
ARE in custu sensu (Sèneca, epist. 118,16 e Plìniu nat. 16,206). S’indicassione de su REW<br />
(2392), chi dat a su verbu latinu su sinnificau de ‘tancare’, est, duncas, farsa, a su mancu fintzas a<br />
su sèculu I ap.de.C.