Afstudeerscriptie - Kunstmatige Intelligentie - Rijksuniversiteit ...

analogieën gebruiken en met name over wanneer een bepaalde analogie wel door de meeste
proefpersonen wordt getrokken en wanneer dit niet (spontaan) gebeurt. De analogieën waar we
het nu over hebben, zijn echter vaak op een hoog niveau en meestal ook tussen twee
verschillende domeinen. In het schema van generalisatie-door-specialisatie past echter een ander
soort analogieën: simpele, laag-niveau analogieën, die juist wel altijd binnen hetzelfde domein
blijven. Het zou weleens zo kunnen zijn dat de kracht en het belang van dergelijke analogieën nog
niet voldoende is onderkend. Met name de rol die zij spelen bij het leren van cognitieve
vaardigheden is een nadere uitwerking waard. Wat we inmiddels weten over analogieën vanuit de
psychologische literatuur kan daarbij zeker van waarde zijn, alleen wordt het in feite in een nieuwe
context geplaatst. Uit de psychologische analogieliteratuur (Reeves & Weisberg, 1994) weten we
bijvoorbeeld dat overeenkomst in oppervlaktekenmerken tussen bron en doel een analogie
mogelijk en succesvol maakt. Voor mensen met genoeg kennis op het gebied in kwestie (experts)
werkt analogie nog beter als zowel de oppervlaktekenmerken als de onderliggende, structurele
kenmerken van bron en doel hetzelfde zijn. Door tegengestelde (afwijkende)
oppervlaktekenmerken laten zij zich niet of minder van de wijs brengen. Het blijkt dat
oppervlaktekenmerken en structurele kenmerken ieder hun eigen functie hebben bij het trekken
van analogieën: oppervlaktekenmerken spelen een belangrijke rol in het vinden (retrieval) van de
bron, terwijl overeenkomst in structurele kenmerken helpt bij het goed toepassen van de analogie.
Dit zie je ook bij de twee analogie-regels uit het verledentijdmodel. Bij de analogy-fill-slot regel
gaat het er met name om dat herkend wordt dat we met een zelfde soort situatie te maken
hebben. Deze regel zoekt het voorbeeld, oftewel de bron. Bij de analogy-copy-a-slot regel is de
structuur van de voorbeeldchunk zeer belangrijk, want het gaat om het stem-slot en het of-slot en
om het feit dat de waarden daarop gelijk zijn.
Uit bovenstaande uiteenzetting blijkt, dat als we analogie betrekken in het generalisatiedoor-specialisatie-proces,
we meer te weten kunnen komen over hoe generalisatie in zijn werk
kan gaan. Daarbij kunnen we gebruik maken van de kennis die we over het gebruik van
analogieën hebben. Op die manier komen we te weten hoe het generalisatie-door-specialisatieuitgangspunt
werkt en kunnen we hopelijk een antwoord vinden op de hamvraag: wat is de rol van
het generalisatie-door-specialisatie-principe bij het leren van (cognitieve) vaardigheden in het
algemeen?
27