Afstudeerscriptie - Kunstmatige Intelligentie - Rijksuniversiteit ...

leeftijd vertoont de prestatie weer een stijgende lijn en nemen de kinderen weer steeds meer
de kamer met meerdere X-en.
In het experiment van Karmiloff-Smith zijn nog meer dingen onderzocht, die interessante
resultaten opleverden. We beperken ons echter tot deze twee resultaten, om het niet te
ingewikkeld te maken. Het tweede resultaat, de U-vormige curve bij une X, is het meest
interessante onderdeel van de resultaten. Ik zal hieronder dan ook ingaan op hoe ik die curve wil
proberen te laten ontstaan in mijn model. Hiervoor is het essentieel om het zowel vanuit de ACT-
R-mechanismen als vanuit de linguïstische kennis over lidwoorden te benaderen.
2.5 Indeling in periodes
De une-curve, zoals ik hem voor het gemak maar zal noemen, geeft aanleiding tot het indelen van
de ontwikkeling in drie periodes. Net als in het verleden-tijden-model van Taatgen en Anderson
(2002), ga ik ervan uit dat de kinderen in eerste instantie gebruik maken van voorbeelden
(aanname 1, 3 en 4). Daarna ontwikkelen ze regels die minder in de context ingebakken zijn dan
de voorbeelden en die sneller en efficienter gebruikt kunnen worden dan de voorbeelden. Deze
regels zijn eerst nog niet de juiste regels, of de regels zijn nog niet in het juiste evenwicht. Dit zorgt
ervoor dat er fouten worden gemaakt. Later in de ontwikkeling verdwijnen deze fouten, omdat de
regels nu wel goed zijn en ook in de juiste verhouding tot elkaar staan. Dit uitgangspunt leidt tot de
indeling in drie periodes:
• Periode I: drie tot vijf jaar. De prestatie van de kinderen bij une-items is hoog, maar neemt
wel af bij het ouder worden – van 90% correct naar 68% correct. Deze hoge prestatie wordt
veroorzaakt doordat de kinderen bij het horen van de zin een vergelijkbaar voorbeeld uit hun
geheugen zoeken. Vervolgens gebruiken ze een analogieproces om tot een beeld van de
huidige situatie te komen. Dit beeld vergelijken ze met de speelruimte van de meisjespop en
de jongenspop en op grond daarvan geven ze hun antwoord. Doordat de voorbeelden rijk aan
context zijn, zullen ze in de experimentele situatie niet afgeleid worden door voorbeelden,
waarbij une als telwoord wordt gebruikt.
• Periode II: vijf tot acht jaar. De prestatie van de kinderen is gedaald tot 29% op vijfjarige
leeftijd, maar neemt wel weer toe tot 59%. De aanname is dat de prestatie zo drastisch
gedaald is, omdat er regels zijn ontstaan, die nog niet goed werken. Karmiloff-Smith
concludeert uit haar experiment dat kinderen in deze periode une interpreteren als het
telwoord één.
• Periode III: acht tot elf jaar. De prestatie vertoont nu weer een sterk stijgende lijn, van 67%
voor de achtjarigen naar 91% voor de tienjarigen. Wellicht komt de stijging doordat de
ontstane regels tot nieuwe, betere regels hebben geleid. Een andere optie is dat de regels
beter in evenwicht zijn gekomen. In ieder geval weten de kinderen nu wel beide betekenissen
van une op de goede manier te onderscheiden.
Als je kijkt naar de rol van une in deze periodes, dan zie je dat une in periode II bijna altijd als
telwoord wordt geïnterpreteerd. Hoe je dat modeltechnisch zou kunnen verklaren, zet ik in de
volgende subparagraaf uiteen.
2.6 Hoe het ontstaan van regels de overheersing van het telwoord kan verklaren
Rond vijf jaar ontstaan regels over het gebruik van une. Er zijn drie manieren waarop je de
overheersing van une als telwoord zou kunnen verklaren. De eerste verklaring gaat ervan uit dat
rond die leeftijd één of meerdere regels ontstaan, die aangeven dat je une moet interpreteren als
53