Afstudeerscriptie - Kunstmatige Intelligentie - Rijksuniversiteit ...

het telwoord één. Ook ontstaan er regels die juist aangeven dat je une de betekenis "één van de
meerdere" moet geven, de onbepaaldlidwoord-betekenis dus. De telwoordregel overheerst echter
de andere regel, omdat de telwoordregel op de één of andere manier sterker is. Tijdens periode II
maken beide soorten regels een ontwikkeling door, die ervoor zorgt dat er nieuwe,
genuanceerdere regels onstaan. Deze nieuwe regels gaan een interactie met elkaar aan, maar
zullen niet meer directe concurrenten zijn, omdat iedere soort zijn eigen situaties heeft, waarin hij
van toepassing is.
Bij de tweede verklaring is het uitgangspunt niet dat de telwoord-regel en de
onbepaaldlidwoord-regel tegelijkertijd ontstaan. De telwoordregel ontstaat wel op vijfjarige leeftijd,
maar de onbepaaldlidwoord-regel pas aan het begin van periode III. In periode II kan de telwoordregel
het gebruik van voorbeelden makkelijk overvleugelen, omdat het gebruik van voorbeelden
een cognitief zwaar analogieproces vereist. De telwoord-regel is echter snel en efficient. Er moet
in dit geval nog wel een verklaring gegeven worden waarom de ene regel veel later ontstaat dan
de andere regel. Een aanname kan zijn dat tellen expliciet wordt geleerd aan kinderen. Dit kan
betekenen dat er tijdelijk een grote toename is in het aantal voorbeelden met une als telwoord.
Hierdoor treedt er bij deze vaardigheid veel sneller proceduralisatie op.
De derde verklaring lijkt erg op de tweede. Ook nu gaan we ervan uit dat de
onbepaaldlidwoord-regel pas aan het begin van periode III wordt geleerd. De verklaring is echter
anders. De telwoord-regel ontstaat veel sneller, omdat hij veel simpeler is. Als je ergens precies
één van hebt, dan geef je dat de waarde une. Het gebruik van une als lidwoord ligt veel
gecompliceerder. Vanuit psycholinguïstische hoek bekeken, heeft une vele functies. Hierop komen
we later uitgebreid terug. Op dit moment is voornamelijk van belang, dat het ontstaan van de juiste
onbepaaldlidwoord-regel dus niet snel kan gebeuren. Het zal eerder een kwestie zijn van het
doorlopen van een aantal stadia, waarbij goede en minder goede regels ontstaan, die echter
allemaal nog niet alle nuances aankunnen. Pas in periode III is er een set van regels ontstaan, die
goed genoeg is om de prestatie uiteindelijk weer op hetzelfde niveau te krijgen als de prestatie
van de driejarigen.
Vanuit het modelleren bekeken, zijn deze drie verklaringen niet allemaal even mooi en
helder. De tweede verklaring doet bijvoorbeeld een erg sterke aanname over hoe een verandering
in de omgeving en dus een verandering in de input ervoor zorgen dat de telwoordregel eerder
ontstaat. Deze aanname laat weinig kracht over voor het model en is bovendien in strijd met
aanname 6, waarin wordt gesteld dat – voor mensen van alle leeftijden – in een normale
taalcontext une veel vaker wordt gebruikt als lidwoord dan als telwoord. Al met al is de tweede
verklaring dus niet zo'n geschikte. De eerste verklaring heeft ook weer wat mindere punten, omdat
het een uitgebreid proces verondersteld, waarbij zowel telregels als lidwoordregels steeds
specifieker en complexer worden. Het zou een veel minder ingewikkeld proces zijn, als je ervan
uitgaat dat de telregels simpel en algemeen blijven, maar dat de lidwoordregels wel steeds
specifieker worden. Op deze manier zul je de lidwoordregels gebruiken in de bijpassende situaties
en als ze niet van toepassing zijn – bijvoorbeeld bij het tellen – verval je automatisch in het gebruik
van de telregels. Dit mechanisme is precies waar de derde verklaring op gebaseerd is. Deze
verklaring lijkt op het moment dan ook het meest veelbelovend. In de volgende subparagraaf
zullen we zien dat deze verklaring ook heel goed aansluit bij de beschrijvingen die Karmiloff-Smith
vanuit de psycholinguïstische invalshoek geeft.
2.7 De functies van lidwoorden
Het playrooms-experiment dat ik aan het modelleren ben, is een onderdeel van een onderzoek
van Karmiloff-Smith naar hoe kinderen de functies van bepaalde en onbepaalde lidwoorden leren.
In dit onderzoek onderscheidt Karmiloff-Smith een aantal functies van lidwoorden (Karmiloff-
Smith, 1979a). Hier zal ik deze functies even kort uiteen zetten. In eerste instantie hebben de
54