PODO II - Federaal Wetenschapsbeleid

Project CP/35 - “Verhandelbare Mobiliteitsrechten: Haalbaarheid, Socio-economische effectiviteit en Maatschappelijk
Draagvlak”
omstandigheden of/en wensen die zich kunnen voordoen die de nood aan automobiliteit
beperken. Denk aan ziekte, verhuis, verandering van werkplaats, werkloosheid, precaire
arbeidscontracten, enzoverder. Het risico op de vorming van ‘temporal hot spots’ bestaat hier
eveneens. Tot slot, bevorderen kortere geldigheidsperiodes trouwens de liquiditeit op de
markt vanaf implementatie van het systeem. Ook sluiten ze mogelijke grote tekorten aan
VMR op het einde van geldigheidsperiodes uit waarbij de prijs ver zou uitstijgen boven de
marginale kost (Colby, 2000). Aldus wordt de voorwaarde van handel in homogene
“reproducable goods” bevredigd (Shipman, 1999).
Andere tijdsaspecten betreffen de gevolgen van emigratie en immigratie. Deze zijn
vanzelfsprekend niet aan elkaar gelijk. Bij emigratie zal een overschot aan rechten op de
lokale markt zal ontstaan. Bij immigratie zal een tekort rijzen of als de immigranten per
definitie ook een gratis basispakket toebedeeld krijgen een overschrijding van het plafond.
Het is aangeraden om hier een rol weg te leggen voor de overheid die rechten koopt bij
overschot en reserve behoudt om ter beschikking te stellen aan de nieuwe agenten (O’Brien,
1999). Gelijkaardige problemen stellen zich bij geboortegolven en vergrijzing.
Een belangrijk verschil tussen de meeste VR systemen en een systeem van VMR voor
personen is de aard van de economische agenten. In het ene geval gaat het om bedrijven
terwijl in het andere geval het gaat personen of gezinnen. Een marktvoorwaarde is de
mogelijkheid tot substitutie van goederen teneinde duidelijk de kosten en de baten te kunnen
overwegen. Bedrijven beschikken in die zin over de nodige strategische opties. Ze kunnen in
functie van de kosten en baten overwegen te vervuilen, te produceren met
milieuvriendelijkere technologieën, leveringsschema’s aanpassen, de productie heroriënteren,
doorrekenen aan de consument, enzoverder. Immers, bij Pareto-efficiënte handel in
eigendomsrechten is de prijs een maatstaf voor de marginale substitutie van twee goederen
(Varian, 1999). Personen ervaren een dwangrelatie in de realisering van hun afgeleide
behoeften aan mobiliteit. Zoals Dales (1968) opmerkt gaat het bij systemen van VR
bovendien niet om zuivere markten. Door het plafond stijgt het aanbod niet bij prijsstijgingen.
Bovendien betreft het één product met een beperkt aantal alternatieven. Als er dus een gebrek
aan alternatieven bestaat voor het rijden met de auto, onder meer door een ruimtelijk
gedefinieerde vraag, of als de economische agenten van zeer heterogene aard zijn, wordt dat
evenwicht allerminst bereikt. Een verhuis is bij personen, zoals gezegd, evenmin een moeilijk
haalbare strategische optie omwille van onzekerheid van werkplaats, culturele
standvastigheid, huisbezit en sociale netwerken.
Dat laatste brengt ons bij de verdeling en de budgetten van de economische agenten.
Eveneens een marktvoorwaarde bij handel in externaliteiten is dat de economische agenten
over min of meer gelijke budgetten beschikken. Varian (1999) toonde de mogelijkheid tot
efficiëntie van handel in eigendomsrechten aan in Edgeworth-diagramma, evenwel met de
impliciete veronderstelling van gelijke budgetten. Voor wat betreft transport kan daar
eveneens aan toegevoegd worden min of meer gelijke noden aan automobiliteit. Zoals boven
bleek in de sociale evaluatie van de gevolgen voor de verschillende klassen heeft de
middenklasse het meest te lijden onder systemen VMR.
Deze voorwaarden zijn een direct gevolg van de veronderstelling van geaggregeerde, exogene
preferenties in een efficiënte marktwerking. Sen, Nobelprijswinnaar economie in 1998, is
duidelijk over de consequentie als de veronderstellingen in de realiteit totaal niet wordt
gehaald: ‘if utility functions are ordinal, non-comparable, only possible consistent welfare
PODO II - Deel I - Duurzame productie- en consumptiepatronen – Transport 121