PODO II - Federaal Wetenschapsbeleid

Project CP/35 - “Verhandelbare Mobiliteitsrechten: Haalbaarheid, Socio-economische effectiviteit en Maatschappelijk
Draagvlak”
3.1. Multi-criteria analyse: De Analytical Hierarchy Process (AHP)methode
Multi-criteria analyses worden vaak gebruikt in socio-economische analyses. De
methodologie komt tegemoet aan de vele dimensies en aan de multidisciplinaire aspecten die
ecologisch-economische studies vragen (Van den Bergh, 2000). Een brug kan aldus
gebouwd worden tussen een utilitaire neoklassieke benadering en een ecologische aanpak van
milieuproblemen door de sociale, economische en ecologische dimensies in één analyse te
integreren. Op zijn beurt benadrukt Adaman (2002) dat multi-criteria analyse een uitgelezen
instrument is om de vele betrokkenen, (“stakeholders”) bij te staan in hun beslissingen
teneinde de milieudoelstellingen vast te leggen (zoals bijvoorbeeld het plafond). De methode
maakt de “trade offs” tussen de uiteenlopende doelstellingen van de betrokkenen transparant.
Een multi-criteria analyse (MCA) bestaat erin verschillende alternatieve oplossingen voor een
probleem te evalueren op basis van verschillende criteria. Indien slechts één criterium relevant
is voor de keuze van een bepaald alternatief dan is de keuze zeer makkelijk en dient men
slechts het alternatief te nemen met de maximale (of minimale) waarde voor dat criterium.
Een multicriteria probleem kan als volgt uitgedrukt worden:
(1) { f a),
f ( a),...,
f ( a),...
f ( a)
a ∈ A}
Max 1 ( 2
j
k
waarbij a een alternatief (of actie) voorstelt binnen de verzameling van de alternatieven A.
Het symbool fj vertegenwoordigt een evaluatiefunctie van de alternatieven voor een bepaald
criterium j, j= 1,2…k. Indien echter verscheidene criteria belangrijk zijn dan is een volledige
ordening meestal niet meer mogelijk. De “scores” behaald door één alternatief kunnen goed
zijn op één criterium maar kunnen dan weer slechter zijn voor een ander criterium. Een
“optimale” oplossing is aldus niet meer aan te reiken. De multicriteria beslissingsmodellen
geven een steun aan de besluitnemer om toch een onderbouwde keuze te maken tussen de
verschillende mogelijkheden, rekening houdend met de evaluaties op de verschillende criteria
en met de preferentiestructuur van de besluitnemer.
In deze studie wordt de Analytical Hierarchy Process methode gebruikt. Deze methode is zeer
geschikt voor de evaluatie van transportprojecten en beleidsmaatregelen op het vlak van
transport en mobiliteit (zie o.a. Macharis, 2000 en Macharis, Verbeke en De Brucker, 2004).
Het laat immers toe om de doelstellingen van het beleid op een overzichtelijke manier weer te
geven in een hiërarchische beslissingsboom en aan de hand van paarsgewijze vergelijkingen
de verscheidene alternatieven met elkaar te vergelijken.
De AHP methode van Saaty is een procesmethode in drie stappen (zie Saaty (1982, 1988,
1990, 1995) en Vargas (1990) voor een overzicht van de literatuur). Vooreerst wordt een
hiërarchische boom opgesteld. In de top verschijnt de hoofddoelstelling van de evaluatie, die
in de onderliggende takken verder verfijnd wordt. Onderaan de boom tenslotte verschijnen de
alternatieven. Criteria en alternatieven worden dus niet gescheiden gehouden. Vervolgens
worden de prioriteiten bepaald. Dit gebeurt aan de hand van paarsgewijze vergelijkingen op
elk niveau van de boomstructuur waarbij wordt nagegaan wat de bijdrage is tot de
doelstellingen in een hoger niveau van de boom. Hierbij wordt gebruik gemaakt van verbale
preferentie-ratio’s (indien het alternatieven betreft) en belangrijkheidsratio’s (indien het
criteria betreft) die overeenkomen met een 9-punten schaal. Door gebruik te maken van de
eigenvector-methode kan een schatting gemaakt worden van de relatieve preferenties van de
PODO II - Deel I - Duurzame productie- en consumptiepatronen – Transport 68