PODO II - Federaal Wetenschapsbeleid

Project CP/35 - “Verhandelbare Mobiliteitsrechten: Haalbaarheid, Socio-economische effectiviteit en Maatschappelijk
Draagvlak”
Er zijn duidelijk vier categorieën van marktgebaseerde instrumenten te onderscheiden:
• Ten eerste zijn er de Pigouviaanse belasingen (Pigou, 1920) of milieuheffingen.
Deze heffing is erop gericht om een milieubelastende activiteit of product terug te
dringen door deze financieel onaantrekkelijker te maken (Ekelenkamp et al.,
2000). Baumol en Oates (1971) zeggen dat het niveau van deze belasting kan
vastgesteld worden door ‘trial and error’. Indien onder het eerst bepaalde niveau
van belastingen de vervuiling groter is dan het gewenste peil, wordt het bedrag van
de belasting omhoog getrokken en vice versa. Door dit systeem toe te passen kan
de overheid de juiste prijs bepalen voor het gewenste niveau van vervuiling
(Tietenberg, 1973).
• Een tweede voorbeeld van een marktgebaseerd instrument is de hervorming van de
overheidssubsidies. Significante milieuverbeteringen kunnen dikwijls bereikt
worden enkel door de verwijdering of hervorming van bestaande
overheidssubsidies met betrekking tot milieuschadelijke activiteiten. Een
vermindering van energie-, water- of kunstmestsubsidies kan leiden tot een
efficiënter gebruik van grondstoffen en kan de vervuiling verminderen. Een
hervorming van de subsidies kan tevens een middel zijn om producenten aan te
moedigen om milieuvriendelijke praktijken te gebruiken (Stavins, 2000).
• Ten derde kunnen de marktbarrières verminderd worden. Dit impliceert het
verwijderen van juridische, regulatieve of andere barrières. Een voorbeeld hiervan
is een betere etikettering die consumenten voorziet van informatie of van de
milieuprestatie van de producten die zij kopen. Een tweede voorbeeld is de
juridische erkenning van milieuaansprakelijkheid en van mechanismen om schadeeisen
vast te stellen. Dit kan als gevolg hebben dat firma’s een beter besef hebben
van de potentiële impact van hun handelen of het kan verzekeraars stimuleren om
hogere premies te vragen voor milieurisicovolle activiteiten (Stavins, 2000).
• Verhandelbare rechten zijn een laatste vorm van een marktgebaseerde aanpak. In
de literatuur steunen voornamelijk J.H. Dales (1968) en Ezra Mishan (1967) de
idee om een nieuw eigendomsrecht te laten creëren door de overheid en dit recht te
laten alloceren door het prijssysteem in een artificiële markt. Voorbeeld hiervan
zijn de emissierechten, een hoeveelheid gebaseerd instrument. Deze aanpak kan
leiden tot een zeer kosteneffectieve milieubescherming. Firma’s die hun vervuiling
kunnen verminderen aan relatief lage kosten worden nu gestimuleerd om dit te
doen en hun surplus rechten te verkopen aan andere firma’s terwijl het voor deze
firma’s weer goedkoper is om rechten aan te kopen. In sommige gevallen kan de
overheid ook inkomsten genereren door bijvoorbeeld het veilen van
vervuilingsrechten. Er zijn verschillende definities van verhandelbare rechten. De
OECD (1993) gaat uit van de volgende beschrijving: “een initiële
milieudoelstelling wordt bepaald en de vervuilers wordt de toestemming gegeven
de rechten onderling te verhandelen”. Baumol and Oates (1993) geven de
volgende definitie: “Een systeem van verhandelbare rechten is er één waarbij de
regulerende overheid de geaggregeerde hoeveelheid emissies bepaalt, maar de
allocatie van deze emissies tussen de verscheiden emissiebronnen overlaat aan
marktkrachten. Een verhandelbaar recht is dus een eigendomsrecht dat volgens
bepaalde criteria toegekend wordt en het recht geeft voor het gebruik van een
bepaalde hoeveelheid van een milieufunctie. Dit recht is verhandelbaar, het kan
gekocht en verkocht worden op een rechtenmarkt.”
PODO II - Deel I - Duurzame productie- en consumptiepatronen – Transport 20