Rapport treinongeluk Barendrecht.pdf - Onderzoeksraad voor ...

Om het conflict tussen beide treinen op te lossen, had één van beide treinen enkele minuten eerder
of later kunnen worden ingepland zodat beide treinen ná elkaar over hetzelfde spoor konden rijden.
Ook had zowel de gemengde goederentrein als de containertrein over een naastgelegen spoor
kunnen worden geleid om zo gelijktijdig gebruik van hetzelfde spoor te voorkomen. tot slot had
de containertrein gebruik kunnen maken van een aanwezige fly-over en zo rechtstreeks van de
Havenspoorlijn naar rotterdam kunnen rijden. 88 er zijn geen plannormen voor de routering van
de treinen over een emplacement. Of het conflict daadwerkelijk wordt opgelost, hangt af van de
individuele taakopvatting van de planner.
Uit het onderzoek is gebleken dat de diverse betrokkenen verschillende opvattingen hebben over
het spoorgebruik tussen Kijfhoek en de splitsing bij barendrecht. De drie sporen maken namelijk
een flexibel spoorgebruik mogelijk: zo kunnen treinen alle sporen in beide richtingen berijden en
kunnen ze zowel bij barendrecht als bij Kijfhoek op volle snelheid tussen twee van de drie sporen
wisselen. Planners zouden deze flexibiliteit kunnen benutten om de kans op stoptonende seinen te
reduceren.
tijdens het herontwerp van de sporensituatie rond 2003 is voorzien dat de overstekende treinen
van IJsselmonde naar Kijfhoek via het middelste spoor (spoor Ce) rijden en de treinen van
Kijfhoek naar de Havenspoorlijn over het naastgelegen spoor be. 89 Het viel de Onderzoeksraad
op dat dit voorziene spoorgebruik bij planners niet bekend was: de planners beschikken niet over
een ‘gebruiksaanwijzing’ van het emplacement waarover zij treinen plannen. De in het ontwerp
gebouwde flexibiliteit biedt ruimte aan verschillende ideeën over hoe de sporen bij Barendrecht het
best gebruikt kunnen worden.
De planners hebben het conflict niet opgemerkt en hebben daar vanuit de planningssoftware ook
geen ondersteuning bij. Van de mogelijkheden om het conflict in de dienstregeling te voorkomen,
het scheiden van de treinpaden in plaats en/of tijd, is bij het voorval in barendrecht dan ook geen
gebruik gemaakt. Het stoptonende sein is niet bewust in de planning opgenomen.
nederland. Het opstellen van de dienstregeling is bij barendecht niet anders gegaan dan het
in de rest van Nederland gebeurt. De Inspectie Verkeer en Waterstaat gaf naar aanleiding van
een treinbotsing in Gouda op 11 oktober 2008 al het volgende signaal af: ‘In het dienstregelingplanningsproces
ontbreekt een eindtoets op haalbaarheid en gevolgen in de praktijk en een
beoordeling op spoorwegveiligheidsaspecten. In het bijzonder geldt dit voor mogelijk op te treden
risico’s van kruisende rijwegen. […] tussen de diverse plannende instanties is er onvoldoende
coördinatie, afstemming en communicatie over de (consequenties van) de dienstregelingplanning.’
De Onderzoeksraad heeft er begrip voor dat dit signaal, dat op 6 mei 2009 is gegeven, nog niet
had geleid tot aanpassing van de planning bij barendrecht. De raad betreurt echter wel dat het
planningsproces nu, meer dan een jaar later, nog steeds op dezelfde wijze is ingericht.
Uit dit onderzoek blijkt dat aan het niet conflictvrij ontwerpen van de dienstregeling de volgende
oorzaken ten grondslag liggen:
• de plannormen bieden geen garantie voor het tegengaan van rode seinen in de
praktijk. Vervoerders vinden het doorgaans niet wenselijk dat een trein onderweg rode seinen
tegen komt. bij het opstellen van de dienstregeling streven planners er daarom naar dat
treinen zoveel mogelijk kunnen doorrijden. Zij hanteren hierbij de plannormen, die bepalen
dat een trein niet te kort na een eerder rijdende trein op een bepaald punt mag passeren. De
plannormen geven echter slechts een minimale tijdseparatie aan. Daarbij kan een verstoring
van de treindienst van een minuut er al toe leiden dat tussentijdse stops nodig zijn. Dit
betekent dat een dienstregeling die voldoet aan de plannormen weliswaar bijdraagt aan het
tegengaan van rode seinen, maar dat de effectiviteit van deze maatregel minder wordt bij
vertragingen. Uit interviews blijkt dat veel planners het niet als hun verantwoordelijkheid zien
88 De containertrein kwam van de maasvlakte en moest richting rotterdam; zonder de omweg naar
Kijfhoek had de trein vanaf de Havenspoorlijn via de fly-over richting Rotterdam kunnen rijden.
89 programma van eisen – barendrecht eindplan goederensporen, railverkeerstechnisch ontwerp, versie
3.0, juli 2003.
47