TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

Oorzaken
Als oorzaken van werkdruk noemen leraren onder meer de steeds grotere verschillen
tussen leerlingen (bijvoorbeeld meer allochtonen met een taalachterstand in een groep)
en het gebrek aan tijd voor deskundigheidsbevordering. Schoolleiders geven aan dat ze
onder druk staan doordat scholen vanwege fusies steeds groter worden, doordat ziektevervanging
van leraren steeds moeilijker is te regelen en doordat steeds meer verantwoordelijkheden
bij besturen en scholen komen te liggen, onder meer op het gebied van
personeelsbeleid.
Gevolgen
In het algemeen geldt dat een hogere werkdruk ten koste gaat van de werkbeleving en
de gezondheid, en de kans op ziekteverzuim en burnout vergroot (zie onder meer het
advies van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2002).
Hoge werkdruk van leraren blijkt volgens uitgevoerde werkdrukonderzoeken (zie hierna)
in het primair onderwijs vooral in een hoger verloop tot uitdrukking te komen, in het
voortgezet onderwijs in psychische klachten en in met het werk samenhangend verzuim.
In de bve-sector komt een hoge werkdruk tot uiting in een psychische ongezondheid en
(werkgerelateerd) ziekteverzuim. Voor de hbo-sector geldt dat een hoge werkdruk leidt
tot een beduidend hogere herstelbehoefte en tot meer piekeren (Verbaan & Helvoort,
2000).
Ook bij schoolleiders is sprake van werkdruk en effecten daarvan. Bijvoorbeeld in het primair
onderwijs zegt een kwart van de leidinggevenden te 'piekeren over het werk' en 'het
werk niet makkelijk van zich af te kunnen zetten'.
Oplossingen
Net zoals werkdruk in het onderwijs al jaren een punt van zorg is, wordt ook al jaren
nagedacht over oplossingen. Dit heeft geleid tot verschillende beleidsmaatregelen. Zo is
in overleg met werkgevers en werknemers vormgegeven aan ziekteverzuimbeleid, reïntegratiebeleid,
mobiliteitsbeleid en meer ruimte voor een eigen integraal personeelsbeleid.
In het najaar van 2001 zijn de voortgangsrapportage Maatwerk 3 en de nota Werken in
het onderwijs van het ministerie van OCenW verschenen. Ook deze beide nota's besteden
aandacht aan werkdruk in het onderwijs.
Maatwerk 3
Het aantrekken van meer onderwijsassistenten wordt in Maatwerk 3 als één van de
oplossingen voor het lerarentekort gezien. Het wegnemen van taken bij leraren door
onderwijsassistenten wordt tegelijkertijd als een mogelijkheid gezien om de werkdruk in
het onderwijs te verlagen. Een verdeling van taken tussen leraren en onderwijsassistenten
leidt tot meer tijd voor leraren voor het primaire proces oftewel voor het lesgeven.
16 Onderwijsraad, augustus 2002