TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

Informatie uit ander empirisch onderzoek wordt toegevoegd waar deze aanvullend of
afwijkend blijkt. Dit andere onderzoek heeft vooral op leraren betrekking en komt daarom
vooral terug in de paragraaf over de leraren (paragraaf 2.2). Wel heeft het
Vervangingsfonds onderzoek laten uitvoeren naar het oop in het voortgezet onderwijs
(Simons, Backbier, Gründeman & Hoffius, 1999); dit onderzoek komt aan de orde in paragraaf
2.3.
2.2 Werkdruk van leraren
Zoals hiervoor is aangegeven zijn er drie clusters oorzaken van werkdruk te
onderscheiden:
■
Het eerste cluster betreft kenmerken van het werk, waarbij het enerzijds gaat
om taakaspecten en anderzijds om kenmerken van de werkorganisatie.
Bij taakaspecten als kenmerken van het werk van leraren kan op basis van de
werkdrukonderzoeken onderscheid gemaakt worden tussen algemene taakaspecten
(met name de taakomvang, de wijze van taakbesteding en het type
taken) en specifieke taakaspecten (de relatie met de leerlingen en regelmogelijkheden
in het werk). Bij kenmerken van de werksituatie gaat het om taakbeleid,
personeelsbeleid, deskundigheidsbevordering en de materiële werksituatie.
■
Bij kenmerken van de werkende (het tweede cluster) gaan de werkdrukonderzoeken
in op leeftijd en geslacht. Er zijn echter duidelijk meer persoonsgebonden
factoren die een rol spelen. Zo hebben de net genoemde regelmogelijkheden
feitelijk zowel een basis in de werksituatie als in de persoon.
■
Bij externe factoren die (als derde cluster) werkdruk kunnen veroorzaken gaat
het om verschillende maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen.
Hieronder worden deze verschillende typen oorzaken van werkdruk bij leraren toegelicht.
2.2.1 ALGEMENE TAAKASPECTEN
1 Taakomvang
Een eerste taakaspect is de taakomvang van leraren. De normjaartaak als zodanig
(1659 uren voor een voltijder) wordt in de werkdrukonderzoeken niet
besproken. Wel wordt gekeken naar de verhouding tussen de formele aanstellingsomvang
en de feitelijk gewerkte uren. Het gaat hier met andere woorden
om de feitelijke taakomvang, en met name de 'werkdrukte'. Voor leraren blijkt
deze 'werkdrukte' redelijk, althans over een heel jaar bezien: ze werken gemiddeld
over een jaar nauwelijks meer uren dan op basis van hun aanstellingsomvang
verwacht mag worden. (In het primair onderwijs is er 4% overwerk, in
het voortgezet onderwijs 5% en in de bve-sector 8%). Wel blijkt het meerwerk in
het algemeen vooral bij deeltijders terecht te komen (gemiddeld 15% extra).
Alleen in de bve-sector is de hoeveelheid meerwerk van deeltijds en voltijds
werkenden redelijk vergelijkbaar, maar daar werken voltijders ook relatief veel
over.
Eerder concludeerden Van den Berg & Stolk (1994) in hun onderzoek naar werkdruk
in de basiseducatie dat deeltijders meer overwerken dan voltijders.
22 Onderwijsraad, augustus 2002