TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

Hoe kleiner de aanstelling, hoe hoger het percentage overwerk ten opzichte van
de omvang van de aanstelling. Hoewel de werkdrukte groter is, is de ervaren
taakbelasting in de basiseducatie bij een grote aanstellingsomvang hoger dan bij
een kleinere aanstellingsomvang.
Ook Schaufeli (1992) legt een relatie tussen de omvang van de aanstelling en de
ervaren werkdruk. Leraren die meer uren lesgeven staan aan een grotere psychische
druk bloot. Bovendien neemt de kwaliteit van de relatie met leerlingen af
en wordt de omgang met de leerlingen afstandelijker.
Dat leraren een hoge werkdruk ervaren, wordt waarschijnlijk in belangrijke mate
veroorzaakt door het feit dat het werk van leraren onevenredig over het jaar is
gespreid. Een volledige formele aanstellingsomvang van 1659 uur zou bij 45
werkweken op 36,86 uur per week uitkomen, maar in de sector onderwijs moet
het werk altijd in een kortere periode worden verricht, namelijk in de 40 à 41
weken die het schooljaar telt. Deze feitelijke werkweken tellen dus meer uren
dan de norm van 36,86 uur. Verder kent het onderwijs qua werkdrukte duidelijke
pieken: bij de start en afronding van het schooljaar, bij toetsen, rapporten,
bij feestdagen en bij de organisatie van speciale activiteiten. Ook al is het aantal
gewerkte uren in een heel jaar dus niet buitenproportioneel, tijdens bepaalde
werkweken kan de werkdrukte wel degelijk fors zijn.
De waarneming dat deeltijders relatief meer overwerken (meer werkdrukte hebben),
maar vergeleken met voltijders minder werkdruk ervaren, kan waarschijnlijk
worden toegeschreven aan de verhoudingsgewijs ruimere hersteltijd die
deeltijders hebben gedurende de werkweken.
2 Taakbesteding
Naast de taakomvang is de verdeling van de tijd over verschillende taken een
tweede taakaspect de taakbesteding. Daarbij gaat het om drie hoofdcategorieën
taken: lestaken, lesgebonden taken en overige taken. Gemiddeld blijken leraren
bijna 40% van de door hen gewerkte tijd aan lesgeven te besteden en een kwart
aan lesgebonden taken. Deze percentages verschillen nauwelijks naar sector. De
rest van de tijd gaat op aan overige taken: vooral organiserende en coördinerende
taken, verder intern overleg en deskundigheidsbevordering. De cijfers suggereren
dat lesgebonden taken en overige taken de leraren in de praktijk meer tijd
kosten dan in de normjaartaak als richtinggevend wordt gezien. De indruk
bestaat ook dat de deskundigheidsbevordering in de tijdsbesteding als sluitstuk
gezien wordt en beneden de in de CAO's voorziene 10% van de aanstellingsomvang
blijft. Dit is echter moeilijk te bewijzen, omdat tussen deskundigheidsbevordering
en meer direct lesgebonden activiteiten een grijs gebied bestaat; in
beide gevallen komen namelijk zaken als het lezen van vakliteratuur en het
leren werken met nieuwe methoden aan de orde.
3 Type taken
Een derde taakaspect is het type taken dat leraren verrichten. Sommige taken
worden als relatief zwaar ervaren en dragen daardoor meer dan andere taken bij
aan de werkdruk. In het primair onderwijs worden vooral buitenlesactiviteiten
(schoolkamp, sportdag en dergelijke) en deskundigheidsbevordering vaak zwaar
Toerusten = uitrusten
23