TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

2.2.5 EXTERNE FACTOREN
Bij externe factoren die effect hebben op de werkdruk van leraren gaat het zowel om
algemeen maatschappelijke ontwikkelingen als bestuurlijke ontwikkelingen.
1 Krapte op de arbeidsmarkt
Een eerste algemeen maatschappelijke ontwikkeling is de krapte op de arbeidsmarkt.
Het huidige lerarentekort is voor een belangrijk deel daaraan toe te
schrijven. In dat verband noemen leraren in het primair onderwijs de vervangingsproblematiek
als veroorzaker van werkdruk. Leraren die lesgeven op
scholen die te kampen hebben met een tekort aan leraren of waar het moeilijk is
om vervanging te vinden voor zieke leraren, worden vaker geconfronteerd met
het samenvoegen van groepen. De Inspectie van het Onderwijs signaleert in het
Onderwijsverslag 2001 dat vooral scholen in de grote steden en daar weer in
het bijzonder de scholen met veel allochtone leerlingen te maken hebben met
een ernstig tekort aan leraren. Als gevolg van de krappe arbeidsmarkt neemt de
mobiliteit van leraren toe. Omdat er veel vacatures zijn kunnen leraren kiezen
voor een aantrekkelijkere woon- en werksituatie. Deze mobiliteit van leraren, die
ook wel de 'witte lerarenvlucht' wordt genoemd, heeft onder meer tot gevolg dat
er met name in de grote steden problemen zijn met het vervullen van vacatures.
Opgemerkt wordt dat genoemde mobiliteit en bijbehorend carrièreperspectief
met name voor jongere leraren geldt.
2 Inspelen op maatschappelijke veranderingen
Leraren in het voortgezet onderwijs noemen het aspect van het voortdurend
moeten inspelen op maatschappelijke veranderingen als werkdrukverhogend.
Met name het feit dat de opvoeding meer naar de school wordt doorgeschoven
en dat leerlingen 'moeilijker' zijn geworden, werkt belastend (Schaufeli, 1992;
RMO, 2002).
De Onderwijsraad heeft in zijn advies Lerarenbeleid. Kwaliteit voor vandaag én
morgen (1999) al opgemerkt dat de school en leraren in het leven van jongeren
een belangrijke rol spelen. In het onderwijs gaat het niet alleen om kennisoverdracht,
maar ook om zaken als het versterken van sociale cognities, competenties
en burgerschapszin. Behalve de primaire taak, het geven van onderwijs,
wordt van de leraar verwacht dat hij/zij verantwoordelijkheid draagt voor het
pedagogische proces (emotionele begeleiding). Door de veranderende leeromgeving
verandert de taak van leraar. Behalve dat hij les moet geven, wordt de
leraar steeds vaker ingeschakeld bij vormingsactiviteiten in schoolverband, zoals
museumbezoek en andere uitstapjes. Ook in de klas heeft een verbreding van
het aandachtsveld van de leraar plaatsgevonden. Het gaat niet alleen meer om
het aanleren van cognitieve vaardigheden aan leerlingen maar ook om zaken
zoals sociale omgang en emotionele ontwikkeling. De rol van de leraar is hierdoor
niet meer zo vast en duidelijk omschreven als twintig jaar geleden.
Onzekerheid over de rolopvatting kan een oorzaak zijn voor burnout-ontwikkeling
(Schaufeli, 1992).
Ook speelt een rol dat leerlingen in toenemende mate te maken hebben met
allerlei aantrekkelijke activiteiten buiten schoolverband: televisie, videospelletjes,
muziek, et cetera. Dit soort 'aangename' prikkels vergen weinig in-
Toerusten = uitrusten
31