TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

Duidelijk is dus dat leraren op jaarbasis niet te veel uren werken, maar dat het werk zich
wel concentreert in een verhoudingsgewijs beperkt aantal weken. Dit betekent dat een
wijziging van de verdeling van het werk over de beschikbare tijd een belangrijk aangrijpingspunt
is om de werkdruk aan te pakken. Verder spelen ook de verdeling van de tijd
over verschillende soorten taken, en verschillen in ervaren werkdruk per type taak een
rol. In deze subparagraaf komen verschillende instrumenten aan bod die onder taakbeleid
geschaard kunnen worden. Ingegaan wordt op vermindering van de lestaak, taaken
functiedifferentiatie, afschaffen of aanpassen van de ADV-regeling en flexibilisering
van de arbeidsinzet over een jaar.
Het accent bij het uitvoeren van taakbeleid als onderdeel van het personeelsbeleid ligt
thans in de praktijk vooral op het taakomvangs- en taakverdelingsbeleid en niet op andere
belastbaarheidsaspecten van het taakbeleid (Vermeulen, 2000). Een belangrijk doel van
het taakbeleid, het reduceren van werkdruk, is dan ook niet overal bereikt. Een belangrijke
oorzaak daarvan is het tekort aan formatie (veroorzaakt door het lerarentekort).
Dit komt niet alleen naar voren in de besproken werkdrukonderzoeken, maar ook heel
duidelijk in een onderzoek naar de beleving van werkdruk in het hbo (Verbaan & Van
Helvoort, 2000). Het blijkt dat de werkdruk niet zozeer veroorzaakt wordt door de primaire
taak, maar meer door de condities waarbinnen de taak uitgevoerd moet worden.
De onderzoekers constateren dat de werkdruk wordt sterk beïnvloed door de 'gaten' die
vallen door ziekte en vacatures die niet (tijdig) worden opgevuld.
Tekorten in de formatie en gebrek aan vervangers worden in de praktijk waarschijnlijk
'opgelost' door minder tijd aan bepaalde taken te besteden, klassen te vergroten en taken
op basis van vrijwilligheid uit te voeren.
Om de effecten van het taakbeleid te vergroten, is een integrale inzet samen met andere
personeelsinstrumenten van belang. Men kan zelfs stellen: het succes van taakbeleid
staat of valt met de mate waarin de verschillende personeelsinstrumenten in samenhang
met elkaar worden ingezet (Vermeulen, 2000).
Duidelijkheid over verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden, een goede samenhang
tussen die elementen, en een heldere communicatie daarover, zijn belangrijk voor
een goed taakbeleid. Het ontbreken hiervan is één van de oorzaken van de ervaren werkdruk
(Van den Berg & Stolk, 1994; Vermeulen, 2000).
Verminderen van de lestaak?
Van verschillende kanten wordt opgeroepen de lestaak te verminderen (in het algemeen
of voor bepaalde vakken) en dat per CAO te regelen. Daarbij kan worden verwezen naar
het buitenland, omdat blijkt dat Nederlandse leraren gemiddeld meer les geven dan het
OESO-gemiddelde. Alleen in de Verenigde Staten wordt door leraren meer uren les gegeven.
Tevens zijn de lesgroepen in Nederland verhoudingsgewijs groot.
In het licht van het voorgaande zou er iets te zeggen zijn voor een vermindering van de
lestaak van leraren. Tegelijkertijd kan worden gesteld dat het landelijk in de CAO afkondigen
van een lestaakvermindering scholen voor grote problemen kan plaatsen. Het verminderen
van de lestaak zal immers op de één of andere manier moeten worden opgevangen.
Vermindering van het aantal contacturen voor leerlingen kan niet als optie
70 Onderwijsraad, augustus 2002