TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

genoemd. Verder vinden veel leraren in zowel primair als voortgezet onderwijs
het lesgeven zelf en de lesgebonden taken (voorbereiden, corrigeren, bijhouden
vorderingen leerlingen, overleg over leerlingen) zwaar. In het voortgezet onderwijs
en de bve-sector blijkt ook leerlingbegeleiding/stagebegeleiding sterk
belastend en, in een wat mindere mate, organiserende taken. Bve-leraren
noemen ook het interne overleg zwaar.
Ook het toenemende aantal (nieuwe) taken binnen het beroep van leraar als
zodanig veroorzaakt een hoge werkdruk. De Onderwijsraad heeft in het al eerder
genoemde advies Lerarenbeleid. Kwaliteit voor vandaag én morgen (1999) al
opgemerkt dat door taakstellingsfragmentatie de werkdruk toeneemt en taakstellingsdifferentiatie
een logisch gevolg kan zijn.
2.2.2 SPECIFIEKE TAAKASPECTEN
Naast de besproken algemene taakaspecten zijn er ook enkele specifieke taakaspecten
die belastend blijken te zijn. Het gaat hier om intrinsieke aspecten van het werk, duidelijk
verbonden met het beroep van leraar.
1 Relatie met de leerlingen
Ten eerste is de relatie met de leerlingen van belang. Uit het taakbestedings- en
taakbelastingsonderzoek blijkt dat leraren zowel in het primair onderwijs als in
het voortgezet onderwijs een hoge werkdruk ervaren die voor een deel verklaard
kan worden door maatschappelijke ontwikkelingen. Voor leraren die lesgeven
in het basisonderwijs draagt het gebrek aan opvoeding van kinderen bij
aan een ervaren taakbelasting. Voor leraren die lesgeven in het voortgezet
onderwijs is de relatie met leerlingen (mentaliteit van de jeugd, het houden van
orde in de klas) een blijvend probleem. Leraren blijven het moeilijk vinden om
met ongemotiveerde, agressieve en storende leerlingen om te gaan.
Hierbij speelt de groepsgrootte een rol (hoe groter de groep, hoe groter de emotionele
belasting), maar vooral de kwalitatieve belasting door de voortdurende
aandacht die nodig is om het groepsproces te sturen en in de hand te houden.
Leerlingen vereisen 100% aandacht gedurende de hele dag. Als leraar moet je
voortdurend de hele groep motiveren om mee te doen, inspelen op onverwachte
gebeurtenissen et cetera. Dat maakt het werk zwaar (Schaufeli, 1992). Leraren
hebben voortdurend het gevoel dat ze de leerlingen niet alle aandacht kunnen
geven die ze verdienen en niet alle stof kunnen behandelen die ze zouden willen
behandelen (Prick, 2000). Tegelijkertijd echter noemen leraren het contact met
hun leerlingen een inspiratiebron en vinden leraren en leerling hun onderlinge
relatie over het algemeen goed (Sikkes, 2002a; Visser, 2002).
2 Regelmogelijkheden
Naast de relatie met leerlingen is ook het gebrek aan regelmogelijkheden een
intrinsiek aspect dat met werkdruk te maken heeft. Regelmogelijkheden zijn de
mogelijkheden om zelfstandig beslissingen te nemen in en over het werk (zie
ook hoofdstuk 4 van dit advies). Wanneer leraren weinig regelmogelijkheden
hebben en tegelijk moeten voldoen aan hoge eisen, ervaren leraren dat als
stressvol. Naarmate leraren meer mogelijkheid hebben om invloed uit te oefenen
op hun eigen werk, neemt de baantevredenheid toe. Bij een gebrek aan invloed
op het eigen werk en op het schoolbeleid, bij afwezigheid van overleg tussen
24 Onderwijsraad, augustus 2002