TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

spanningen van leerlingen en als het verveelt, kiezen ze wat anders. Dat betekent
dat kinderen zeer veeleisend zijn geworden als het gaat om de vraag wat
de moeite waard is. Bovendien dringt de onderhandelingshuishouding in steeds
meer gezinnen door, hetgeen doorwerkt in de klas. Met andere woorden, naast
bovenbedoelde toenemende eisen aan leraren in didactische zin, spelen ook in
toenemende mate interactieve eisen. Bij elkaar maakt dit dat een leraar in een
klas geen moment zijn/haar aandacht kan laten ontsnappen, hetgeen zonder
meer een werkdrukverhogend effect heeft.
3 Verscheidenheid en individualisering
Een derde maatschappelijke ontwikkeling betreft de toenemende verscheidenheid
binnen de bevolking en de toenemende individualisering. Groepen leerlingen
zijn in toenemende mate divers van samenstelling. Leerlingen van
verschillend niveau en afkomstig uit diverse (etnische) milieus, moeten door de
leraar naar hetzelfde eindpunt worden gebracht. Daarnaast heeft de frontale
klassikale aanpak plaats gemaakt voor een op de individuele leerlingen toegesneden
aanpak (Onderwijsraad, 1999).
4 Eisen uit de omgeving van de school
Verder stelt de omgeving van de school steeds hogere eisen aan de leraar. Er is
in toenemende mate sprake van concurrentie tussen scholen en prestatiedruk.
Bovendien stellen ouders steeds meer eisen en vragen ze rekenschap van
scholen. 4
5 Onderwijsbeleid
Wat betreft bestuurlijke ontwikkelingen gaat het vooral om het onderwijsbeleid
van de rijksoverheid. Vooral wordt de beperkte bekostiging (met consequenties
voor de materiële werksituatie) als negatief ervaren en voorts de onderwijsinhoudelijke
visie die de rijksoverheid het onderwijs voorhoudt (zoals die op het
vmbo, het studiehuis, Weer Samen Naar School (WSNS) en inburgering van
nieuwkomers) met de daaruit voortvloeiende regelgeving. Goed denkbaar is
overigens dat de werkdruk die voortkomt uit het WSNS-beleid de werkdrukvermindering
die met de klassenverkleining in het basisonderwijs (mede) werd
beoogd, heeft geneutraliseerd. Hierover zijn echter nog geen gegevens beschikbaar.
In relatie tot werkdruk speelt ook de schaalvergroting van de afgelopen jaren
een rol; deze heeft onder andere geleid tot bureaucratisering en een toegenomen
aantal regels. De vele regels kunnen bij de individuele leraar het gevoel
oproepen van ergernis en frustratie (Schaufeli, 1992; RMO, 2002).
Tot slot wordt opgemerkt dat onderwijsinstellingen in de praktijk op verschillende
manieren omgaan met onderwijsbeleid en -innovaties. De ene voert een verandering
zonder meer door, de andere maakt een bewuste verbinding met het
eigen beleid en de doelstellingen, een derde probeert doorvoering zoveel mogelijk
te vermijden. De manier van omgaan met onderwijsbeleid hangt samen met
4 Een voorbeeld van juridische aansprakelijkheid is ‘de zaak Schaapman’ tegen de gemeente Amsterdam.
Rb Amsterdam 26 mei 1999, AB 2000, nr. 104.
32 Onderwijsraad, augustus 2002