TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

2 Leeftijd
Naar leeftijd zijn er wel verschillen, zowel in werkdrukte als in ervaren werkdruk.
In het voortgezet onderwijs en de bve-sector komen oudere leraren aan
gewerkte uren respectievelijk 10 en 27% boven hun aanstellingsomvang uit
(tegenover 1 respectievelijk 17% bij jongere leraren). In het primair onderwijs is
er wat betreft werkdrukte geen verschil naar leeftijd. Hetzelfde geldt voor de
ervaren werkdruk in het primair onderwijs. Echter in het voortgezet onderwijs
hebben oudere leraren minder plezier in het werk en geven ze minder vaak dan
jongeren aan dat ze het met hun werk getroffen hebben. In de bve-sector ervaren
oudere leraren meer onvrede over leidinggevenden; ze geven ook een hogere
taakbelasting aan en ervaren daar ook meer negatieve gevolgen van dan de
jongeren. Met name in de leeftijd vanaf 45-55 jaar lopen de problemen op.
Lichamelijk gezien wordt het voor deze leraren steeds moeilijker om elke dag
opnieuw souplesse op te brengen en de confrontatie met leerlingen aan te gaan
(Van Ginkel, 1987; Prick, 1983). Ook volgens Schaufeli (1992) en Van den Berg &
Stolk (1994) is de leeftijd van een leraar van belang voor het optreden van burnout.
Echter, niet alleen de groep van oudere leraren heeft vaker het gevoel van
werkbelasting. Burnout komt veel voor beneden de leeftijd van 30-40 jaar, de
fase waarin sprake is van een nog geringe ervaring.
Een aan werkdruk gerelateerd verschijnsel dat ook samenhangt met de leeftijd is
het ziekteverzuim. Het ziekteverzuim neemt toe naarmate leraren ouder worden.
Enerzijds kan dit betekenen dat oudere leraren niet meer in staat zijn om (als
voltijds werkende) onderwijs te geven. Anderzijds kan het betekenen dat het
onderwijs voor iedereen te zwaar is, maar dat slijtageverschijnselen zich pas
manifesteren in de tweede helft van de carrière (Oranje, 2001).
Overigens komen deze en andere aspecten die met leeftijd van leraren te maken
hebben uitgebreider aan bod in een verkenning van de raad die onder de werktitel
'De zilveren onderwijsgeneratie' in uitvoering is.
3 Andere kenmerken
Andere kenmerken van de werkende die verband houden met werkdruk zijn de
psychische stabiliteit, het aantal jaren ervaring, de mate waarin men het idee
heeft effectief les te geven en de mate waarin men het gevoel heeft immaterieel
voldoende te worden beloond (Van den Berg & Stolk, 1994; Schaufeli, 1992).
Ook de mate van sociale steun in de privé-situatie en de mogelijkheden om
arbeid en zorg te combineren hebben invloed op werkdruk en burnoutrisico's
(RMO, 2002).
Volgens Schaufeli (1992) spelen persoonsgebonden factoren echter een geringere
rol dan kenmerken van het werk en de werkorganisatie. Zoals in hoofdstuk 4
van dit advies wordt uitgewerkt ziet de raad vooral interactie-effecten tussen
kenmerken van het werk en kenmerken van de werkende als oorzaken van
werkdruk. Met name de eerder in relatie tot taakaspecten besproken factor
'regelmogelijkheden' draagt zowel kenmerken van het werk als van de werkende
in zich.
30 Onderwijsraad, augustus 2002