TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

■
jeugdonderwijs (verzuim, uitval, onveiligheid en dergelijke) en de innovatieagenda
van de lerarenopleidingen.
De uitvoering en coördinatie van deze vernieuwingen zou moeten plaatsvinden
door een collectief vanuit de afnemende scholen en de lerarenopleidingen ('joint
venture'), met daarbinnen een primaat bij de scholen.
5.6 Samenvatting en conclusies
Tegen de achtergrond van de bevindingen in de hoofdstukken 2 en 3 en de visie op
werkdruk zoals de raad deze heeft geformuleerd in hoofdstuk 4, is in dit hoofdstuk 5
nagegaan langs welke wegen de werkdruk aangepakt zou kunnen worden. Daarbij sluit
de raad aan bij de eerder benoemde clusters oorzaken van werkdruk, te weten:
■
kenmerken van het werk (bijvoorbeeld voor leraren: taakomvang, de wijze van
taakbesteding en het type taken, de relatie met leerlingen, regelmogelijkheden
in het werk) en van de werksituatie (voor leraren: taakbeleid, personeelsbeleid,
deskundigheidsbevordering, materiële werkomstandigheden);
■
kenmerken van de werkende (leeftijd, geslacht, psychische stabiliteit en
dergelijke); en
■
maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen (krapte op de arbeidsmarkt,
lerarentekort, moeten inspelen op maatschappelijke veranderingen, verscheidenheid
en individualisering, eisen uit de omgeving van de school, onderwijs- en
innovatiebeleid).
Zoals aangegeven in hoofdstuk 4 ziet de raad vooral ook de interactie tussen werk en
werkende als belangrijke bron van werkdruk. Professionaliteit van de werkende en van
de werkorganisatie zijn voor de raad centrale elementen om de werkdruk beheersbaar te
maken. De raad vat professionaliteit nadrukkelijk op als een uitgebreide, brede professionele
oriëntatie waarbij leraren functioneren als lid van een bindende schoolorganisatie als
geheel, de activiteiten in de eigen klas relateren aan het beleid en de doelen van de
school en naast het lesgeven ook duidelijk betrokken zijn bij onderwijsontwikkeling en
andere activiteiten binnen de school. De drie clusters van instrumenten die in dit hoofdstuk
5 zijn besproken dragen daaraan bij. Idealiter zou het moeten gaan om een integrale
inzet van instrumenten van de drie clusters samen.
Personeels- en teamontwikkeling
Binnen het eerste cluster vallen instrumenten die gericht zijn op een beter toerusten =
uitrusten = 'wapenen' door en van de werkende door middel van personeels- en teamontwikkelingsbeleid.
Hieronder vallen zowel instrumenten die de werkenden zelf in
handen hebben, als instrumenten die vanuit de schoolorganisatie kunnen bijdragen aan
de toerusting van de werkende. Besproken zijn:
■
(Verdere) professionalisering van leraren: leraren moeten kunnen toekomen aan
de voor leren, voor scholing beschikbare 10% van de werktijd. De verhoogde,
brede professionaliteit waarin de professionele ontwikkeling zou moeten uitmonden,
houdt in essentie in dat leraren meer greep krijgen op hun functioneren.
Competenties waarbij prioriteit zou moeten liggen hebben betrekking op
het omgaan met 'moeilijke leerlingen' en het leren door middel van werken in
teamverband.
92 Onderwijsraad, augustus 2002