TOERUSTEN = UITRUSTEN - Onderwijsraad

2 Aanbevelingen gericht op het werk, door middel van onderwijs- en organisatieontwikkeling
(paragraaf 5.4). Hierbij gaat het om:
a instrumenten in handen van de werkende zelf, door middel van
versterking van de onderwijsontwikkeling in de school en door het
realiseren van lerende teams; en
b instrumenten die vanuit de schoolorganisatie een bijdrage kunnen
leveren, met name via een aansprekende organisatiecultuur en door
verbetering van de werkplek.
3 Aanbevelingen gericht op externe factoren en met name het overheidsbeleid, 12
zowel in relatie tot de voorgaande instrumenten als in relatie tot deregulering,
de onderwijsarbeidsmarkt en de lerarenopleidingen (paragraaf 5.5).
De noodzaak om op diverse fronten tegelijk tot actie over te gaan, wordt bevestigd in
een Vlaams onderzoek naar werkdruk in het onderwijs. Daaruit blijkt dat stress voorkomen
kan worden door teamgericht te werken, de leerkrachten te betrekken bij besluitvorming,
een planmatig en evenwichtig taakbelastingbeleid te voeren en een consistent
integraal personeelsbeleid te voeren (Steyaert, Janssens & Henderickx, 2000).
De raad is zich bewust van het feit dat een aantal van de instrumenten die hier aan bod
komen door andere instanties - bijvoorbeeld de Commissie Toekomst Leraarschap - al
eerder zijn benoemd. Ondanks het draagvlak voor die voorstellen zijn ze echter slechts
in beperkte mate tot uitvoering gebracht. Deels heeft dat te maken met de weerbarstigheid
van de materie. Het heeft bijvoorbeeld nogal wat voeten in de aarde om een integraal
personeelsbeleid op te zetten. Ook speelt mee dat bepaalde instrumenten die op
langere termijn bezien het meest effectief zijn, op korte termijn juist werkdrukverhogend
zijn. Bijvoorbeeld ondersteuning in de klas is bedoeld als taakverlichting voor leraren,
maar in een aantal gevallen wordt die ondersteuning juist als werkdrukverhogend ervaren,
onder meer omdat men nog weinig ervaring heeft met werken in teamverband. Het
is geen goed alternatief om uit te wijken naar geïsoleerde oplossingen en kortetermijnoplossingen
(bijvoorbeeld salarisverhoging, lestaakvermindering, meer tijd voor werkoverleg).
Die raken namelijk niet de kern van het probleem en zijn daarmee op termijn
niet effectief. Juist via de integrale combinatie van verschillende soorten oplossingen is
een weg te vinden die de werkdruk meer beheersbaar kan maken. Dit verlangt ook
nadrukkelijk investeringen, zowel van de zijde van de overheid als van de zijde van
onderwijsinstellingen, schoolbesturen en werkenden in het onderwijs.
5.3 Personeels- en teamontwikkeling
In onderwijsinstellingen is, zoals duidelijk uit hoofdstuk 2 naar voren komt, nog weinig
sprake van een vorm van personeelsbeleid waarbij de verschillende beschikbare instrumenten
naast elkaar en in onderlinge samenhang worden ingezet. Een dergelijk integraal
personeelsbeleid is echter wel duidelijk van belang voor de aanpak van de werkdruk.
Mede tegen deze achtergrond bespreekt de raad in deze paragraaf een aantal instrumenten
die de werkende zelf kan aanwenden om zijn eigen werkdruk aan te pakken en die
12 Maatschappelijke ontwikkelingen zijn in dit verband niet of nauwelijks via beleid te beïnvloeden.
64 Onderwijsraad, augustus 2002