LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

• (ook) betrekking hebben op leer-, denk-, samenwerk- en regulatievaardigheden
(zogenoemde ‘hogereorde’ of ‘metacognitieve’ vaardigheden).
Feitelijk gaat het bij het nieuwe leren zoals dat hierboven omschreven is om leeropbrengsten
in de vorm van ‘competenties’ respectievelijk ‘leren leren’ die in hoofdstuk 2 als
belangrijk voor de kennissamenleving zijn benoemd. Om dergelijke opbrengsten te realiseren
dient het nieuwe leren een grotere nadruk te leggen op actief en exploratief leren,
naast vormen van begeleid leren. Het nieuwe leren kan zo omschreven worden als een
stroming die betrekking heeft op:
• nieuwe leeropbrengsten die als belangrijk worden gedefinieerd;
• nieuwe inzichten ten aanzien van de vormen van leren die deze leeropbrengsten
tot stand kunnen brengen; en
• implicaties daarvan voor de inrichting van nieuwe leerarrangementen
(Simons et al., 2000; Kirschner, 1999).
Daarmee is het ‘oude leren’, met een nadruk op kennisoverdracht zonder meer, inoefenen
van vaardigheden (vergelijk behavorisme) en op specifieke leerdoelen toegespitste, gedecontextualiseerde
instructie ( vergelijk objectivisme) niet overboord gezet: het wordt nu
geplaatst naast het nieuwe leren, waaraan in de huidige kennissamenleving nadrukkelijk
behoefte is. De constructivistische benaderingen zijn voor het onderwijs en andere vormen
van georganiseerd leren vooral interessant als het gaat om de effectieve vormgeving
van leerarrangementen, ondersteuning en instructie in relatie tot de gewenste leeropbrengsten
(Elshout, 2000).
Paragraaf 2 behandelt een aantal inzichten die ten grondslag liggen aan het nieuwe leren
zoals dat hiervoor omschreven is. In paragraaf 3 wordt vervolgens ingegaan op individuele
verschillen waarmee bij de inrichting van leerarrangementen rekening moet worden
gehouden. Paragraaf 4 gaat in op de implicaties voor nieuwe leeromgevingen.
2 Inzichten met betrekking tot het ‘nieuwe leren’
Na een algemene introductie hieronder, over het wat en het hoe van leren, worden in de
daaropvolgende paragrafen drie specifieke thema’s uitgewerkt die voor ‘het nieuwe leren’
van belang zijn:
• leren is een sociaal proces;
• leren is gebonden aan specifieke situaties, ‘gesitueerd’; en
• reflectie en zelfregulatie zijn essentieel voor leren.
2.1 De samenhang tussen het wat en het hoe van leren
Het denken, waarnemen, herinneren en leren van mensen is altijd gebaseerd op voorkennis,
cognitieve patronen en preconcepties (Nelissen, 1999). Dit is geen uniek constructivistisch
inzicht; algemeen gedeeld is het inzicht dat leren een proces is waarbij mensen
nieuwe inzichten aan bestaande kennis koppelen en deze daarmee integreren tot aangepaste
kennis en gedrag. Hoe kan het beste worden aangesloten bij de eigen constructies
van leerlingen en op welke wijze kunnen deze adequaat worden uitgebouwd?
Bijlage III
B.3-13