LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

voortgezet onderwijs ontwikkelt de doorstroom naar kwalificerende vervolgopleidingen
zich vervolgens wel positief. De uitvalcijfers in die vervolgopleidingen doen echter weer
veel van de winst teniet. Bij de bestrijding van uitval wordt nog weinig resultaat geboekt.
3.3.5 AANPASSING VAN SCHOOLSE TRAJECTEN OM NIVEAUVERHOGING TE REALISEREN
Inbouw van onderwijs op maat – in dit geval deeltrajecten op maat, vooral in buitenschoolse
leercontexten – en verdere flexibilisering van leerroutes zouden voor interne
doorstroming en bestrijding van uitval uitkomst moeten bieden. Het zijn principes die in
alle recente beleidsnota’s bepleit worden. Daarnaast is er toenemend aandacht voor
‘erkenning van (elders) verworven competenties’ (evc).
In het initiële (beroeps)onderwijs vormen leeractiviteiten in buitenschoolse leercontexten,
in de vorm van stages en duaal leren, onderdeel van het totale leertraject dat de opleiding
uitmaakt. Verder wordt in beroeps- en wetenschappelijk onderwijs schools leren op
meer incidentele basis met buitenschoolse non-formele arrangementen gecombineerd –
de werkplekkenstructuur in een aantal vmbo-scholen, praktijkscholen in het agrarisch
onderwijs, miniondernemingen in de economische richtingen en dergelijke. Bij een
wetenschappelijke opleiding hoort uiteraard participatie aan onderzoek en kennisontwikkeling.
Maar ook in het hbo en in mindere mate het mbo worden instellingen, en daarmee
hun studenten, geacht aan kennisontwikkeling te doen, in samenwerking met de
regio. Of dit van de grond komt is sterk afhankelijk van het individuele initiatief van
instellingen; slechts een beperkt aantal is in dit opzicht actief. 46 Het overheidsbeleid richt
zich verder toenemend op de uitbouw van dualisering in beroepsonderwijs en volwasseneneducatie
(bve) en op de invoering ervan in het hbo, waarbij het de bedoeling is te zijner
tijd duaal-, voltijd- en deeltijd-hbo te integreren. In het wetenschappelijk onderwijs
lopen experimenten met duale vormen. Inmiddels zijn ook in de basisberoepsgerichte
leerweg de eerste leerwerktrajecten van start gegaan. Om die trajecten heen zullen, in
samenwerking met ROC’s, doorlopende leerwegen tot en met de startkwalificatie worden
ontwikkeld.
Flexibilisering van leerroutes blijft in het voortgezet onderwijs vooral beperkt tot niveaudifferentiatie
en profielkeuze. Bij invoering van de WEB gold het in de bve-sector in eerste
instantie als belangrijk principe, maar de praktijk wijst uit dat trajecten – onder meer
omwille van het civiel effect – voor het grootste deel vastliggen. Het flexibele zit vooral
in de vele keuzemogelijkheden naar niveau en richting (Van Dyck, 2000).
De conclusie is dat, waar het initiële onderwijs er zelf onvoldoende in slaagt de gewenste
verhoging van de opleidingsniveaus tot stand te brengen, er naar alternatieven daarbuiten
gekeken moet worden: vóór, naast en na het initiële onderwijs. Deze mogelijkheden
worden in de volgende paragrafen bezien.
3.3.6 VÓÓR HET INITIËLE ONDERWIJS
Bij een leven lang leren wordt vaak vooral aan postinitieel leren gedacht. Het is echter
ook de moeite waard te zoeken naar benaderingen op een vroeger moment. Zeker indien
zou blijken dat die bij lerenden de toerusting verbeteren die hen in staat moet stellen
van het funderend onderwijs te profiteren.
46 Onderwijsraad & Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid, 2001.
54 Onderwijsraad, januari 2003