LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

1 Leren
Mensen leren altijd en overal. Wanneer iemand iets geleerd heeft is er sprake van een
relatief stabiele verandering in zijn of haar gedragsmogelijkheden (Boekaerts & Simons,
1993; Verschaffel & De Corte, 1998). Er bestaan echter verschillende wijzen van leren,
die ook tot andersoortige leerervaringen en leeropbrengsten kunnen leiden. Een computerprogramma
waarin alle vermenigvuldigingen uit de tafels van één tot tien gemaakt
moeten worden geeft andere leeropbrengsten en leidt tot andere leerervaringen dan het
zelf organiseren van een feest voor familie en vrienden. Ook zijn er verschillende manieren
om hetzelfde te leren, afhankelijk van de voorkeuren van mensen en de situatie waarin
ze zich bevinden.
De meeste mensen zijn in staat om hun eigen leerprocessen te organiseren en daarbij,
afhankelijk van de gewenste leeropbrengst en hun leerpreferenties, voor een eigen vorm
van leren te kiezen. Als je wilt leren schaatsen kies je een andere wijze van leren dan
wanneer je een ingewikkeld boek wilt begrijpen. Toch kun je schaatsen leren of het doorgronden
van een ingewikkeld boek op verschillende manieren aanpakken, afhankelijk van
welke manier van leren ‘het beste bij je past’ en hoe goed je wilt leren schaatsen of het
boek wilt begrijpen.
Ook geïnstitutionaliseerde vormen van leren (zoals die onder meer binnen scholen
bestaan) kennen een zekere mate van variatie die afhankelijk is van onder andere de
gewenste leeropbrengsten en de kenmerken van lerenden. Deze variatie is echter vaak
minder groot dan gewenst, gegeven de kennis- en leerbehoeften die de ontwikkeling
naar een kennismaatschappij en -economie met zich brengt, en ook gegeven de onderlinge
verschillen tussen diegenen die zich die kennis moeten verwerven (zie eerder hoofdstuk
2 van deze verkenning).
Overstijgen we de verschillende concrete vormen van leren enigszins dan kunnen we een
wat fundamenteler onderscheid tussen soorten leren maken. Hoewel ze tot min of meer
identieke leeropbrengsten kunnen leiden, verschillen ze van elkaar in het leerproces dat
er aan ten grondslag ligt. In paragraaf 1.1 worden kort drie hoofdtypen besproken.
Hoewel deze typen leren van elkaar te onderscheiden zijn, is de afgelopen decennia ook
duidelijk geworden dat aan leren een aantal algemene principes ten grondslag ligt.
Verschillende leertheorieën dragen elk elementen aan van deze set algemene principes
(zie paragraaf 1.2).
Recente inzichten zoals deze afkomstig zijn uit de constructivistische stroming worden
kort aangegeven in paragraaf 1.3. (ze zullen nader worden uitgewerkt in paragraaf 4).
1.1 Drie soorten leren
Drie soorten leren die kunnen worden onderscheiden zijn begeleid leren, actief leren en
exploratief leren. Met name de autonomie van de lerende en de mate waarin deze over
zijn leren de regie neemt (reguleert), maken het verschil tussen deze vormen van leren
uit (Simons et al., 2000).
Bijlage III
B.3-9