LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

• domeinkennis: onderscheiden naar declaratieve kennis en procedurele kennis,
met andere woorden kennis van begrippen, feiten en samenhangen, respectievelijk
van procedures en bijpassende vaardigheden, behorend bij een bepaald kennisgebied;
• heuristische strategieën en vaardigheden en strategische kennis: algemene technieken
en benaderingen die bij de aanpak van uiteenlopende taken de kans op
succes vergroten;
• controlestrategieën: kennis, vaardigheden en competenties om het proces van
probleemoplossen te controleren; en
• leerstrategieën: competenties om nieuwe kennis en vaardigheden te verwerven
of al verworven kennis en vaardigheden aan te passen.
Als het bij leerarrangementen om de keuze van inhouden gaat is ook een belangrijke
afweging of een complexe taak aan de orde wordt gesteld dan wel een deelvaardigheid
(Collins, 1996). In principe lijken bij het nieuwe leren complexe taken de voorkeur te
hebben. Toch zal het vaak nuttig zijn om te concentreren op deelvaardigheden die nodig
zijn om complexere taken aan te kunnen, met name wanneer lerenden lacunes hebben
op dit vlak. Dan is het echter wel van belang in de ordening van leerarrangementen de
deelvaardigheid te relateren aan de complexe taak waarvoor de deelvaardigheid nodig is.
Als het gaat om de structurering van de inhouden dienen ook nog afwegingen gemaakt
te worden over de mate waarin de gekozen materie voor de lerenden ‘levensecht’ moet
zijn. Bij het nieuwe leren dienen leersituaties zowel naar inhoud als naar vorm functioneel
te zijn zodat integratie en toepassing centraal staan.
2 PEDAGOGISCH-DIDACTISCH ONTWERP
Het pedagogisch-didactisch ontwerp zal ruimte moeten bieden aan een zekere variatie in
leeractiviteiten. Daarvoor is een leercontext nodig die rijk is aan hulpbronnen en leermaterialen
en die in algemene zin mogelijkheden geeft voor interactie tussen lerenden. De
volgende afwegingen zijn aan de orde bij dit ontwerpproces (Collins, 1996). Ook hier is
niet zozeer sprake van of/of maar eerder van en/en, in een te bepalen verhouding. Het
gaat om:
• De keuze tussen een incidentele leercontext of een intentioneel gearrangeerde
context: het voordeel van intentioneel leren is dat er sprake is van een bepaalde
mate van structurering waardoor het leerproces gerichter verloopt. Het nadeel is
dat er wat minder ruimte is voor de eigen activiteiten van de lerenden. Het voordeel
van incidenteel leren is dat het boeiender is waardoor lerenden meer gemotiveerd
zijn en wellicht meer leren. Het nadeel is dat het inefficiënt kan zijn en
dat lerenden niet gericht gebruik maken van de handvatten en strategieën die
reeds beschikbaar zijn.
• De afweging wie de controle heeft over het leerproces: de lerende of de docent?
Bij een stapsgewijze overdracht van regulatie van het leerproces van docent
naar lerende gaat het er vooral om dat het leerarrangement past in een bepaalde
ontwikkelingsgang naar zelfregulatie (vergelijk de eerdere passages over
modelling en scaffolding).
• De afweging tussen contextueel en niet-contextueel of abstract leren: vanuit de
idee van gesitueerd leren ligt het voor de hand de keuze te maken voor leren in
concrete contexten. Van belang is dan deze contexten te variëren en op het
geleerde te reflecteren, zodat tevens abstracties ontwikkeld worden.
B.3-22 Onderwijsraad, januari 2003