LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

Ruimte
In het onderwijsstelsel wordt naar mogelijkheden gezocht om binnen de bestaande structuren
tot een toename van programmatische en organisatorische verscheidenheid te
komen. Daartoe moeten scholen zoveel mogelijk ruimte krijgen voor eigen keuzen ten
aanzien van onder meer onderwijskundige aanpak en organisatie van het leren. Eerder
uitgebrachte adviezen die aan dit thema raken zijn: Dereguleren met beleid en Wat scholen
vermogen uit, evenals de verkenning De markt meester? In het voor 2003 geplande
advies Aanbodvariëteit in alle sectoren van het onderwijs (werktitel) zouden de diverse
lijnen die in die stukken werden uitgezet, gezamenlijk kunnen worden uitgewerkt tot een
opzet die scholen ook voor competentiegericht leren de benodigde ruimte biedt.
Competenties
Rondom competenties bracht de raad eerder dit jaar een studie uit (Merriënboer et al.,
2002). Verder krijgen leeropbrengsten in de vorm van competentie in het advies
Examinering in ontwikkeling een centrale plaats. In het advies wordt ruim aandacht
geschonken aan assessment-procedures waarin competentiegericht leren tot zijn recht
komt. In het werkprogramma 2003 zullen in de raadsadvisering meer specifiek ‘sociale
competenties en leercompetenties’ aan de orde komen. Beide soorten competenties zijn
belangrijk voor zowel de kenniseconomie als de maatschappij in bredere zin. De reikwijdte
van dit type competenties zal worden onderzocht, evenals de voorwaarden voor
het verwerven ervan, de plaats die er daadwerkelijk voor wordt ingeruimd in het onderwijs,
respectievelijk daarbuiten (een leven lang leren), en de wijze waarop met verantwoordelijkheden
ten aanzien van dergelijke competenties kan worden omgegaan.
Leerarrangementen
Leren in een kennissamenleving schetste de algemene richting voor de combinatie
schools en buitenschools tot competentiegerichte leerarrangementen. Om van daaruit de
stap naar concrete vormgeving en toepassingen te zetten, volgt in de twee adviezen die
voortvloeien uit deze verkenning een uitwerking in meer detail. Leren in samenspel gaat
mogelijkheden na voor een herontwerp in de geschetste richting van leren en leeromgevingen,
en van de leraarsfunctie en de schoolorganisatie. Uitgangspunt voor dit advies is
de veronderstelling dat initiatief en ondernemendheid van leraren en scholen cruciaal is.
In het advies www.web-leren.nl wordt de betekenis van web-enabled learning voor de
gezochte leerarrangementen nagegaan. Concrete mogelijkheden voor competentiegericht
leren worden aangegeven. Daarnaast is ook, zoals hierboven al werd aangegeven, aandacht
nodig voor de wijze waarop de overheid, zonder op de verantwoordelijkheid van
scholen in te breken, de aanpak van competentiegericht onderwijs voor scholen zowel
aantrekkelijk als haalbaar kan maken.
Leertrajecten, leerloopbanen
Over het organiseren van leertrajecten en –loopbanen die, ook buiten het onderwijs om,
optimaal op individu en gewenste leeropbrengst zijn toegesneden, heeft de raad tot op
heden slechts incidenteel geadviseerd. Wel gaat het hierboven al genoemde advies
Examinering in ontwikkeling in op mogelijkheden om voor leeropbrengsten van nietonderwijsgebonden
leertrajecten assessment-procedures in te stellen. In 2003 zullen
mogelijkheden worden verkend voor een Integrale benadering van een leven lang leren
(werktitel). Onderzocht wordt hoe leerloopbanen vorm kunnen krijgen, op welke voorzieningen
daarbij beroep kan worden gedaan, waarom en waartoe voor specifieke leerarrangementen
en -trajecten wordt gekozen, hoe het noodzakelijke aanbod tot stand kan
76 Onderwijsraad, januari 2003