LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

Om voor de verkenning Leren in een kennissamenleving meer zicht te krijgen op het individuele
gezichtspunt – dat verder in literatuur en documentatie over het onderwerp nauwelijks
aan bod komt – organiseerde de raad een reeks interviews. Daarbij werd van 24
individuen de leerloopbaan in kaart gebracht. Getracht is om deze groep zo evenwichtig
mogelijk te verdelen naar sekse, leeftijd, sociaal-economische en sociaal-culturele achtergrond,
opleidingsniveau en beroeps- of andere activiteiten; ook werd er naar gestreefd
uiteenlopende soorten leer- en ontwikkelingsloopbanen (onderwijs, opleiding, werkend
leren, informele leerervaringen) aan bod te laten komen.
In de interviews werd informatie gezocht over:
• individuele, atypische leerloopbanen (anders dan: opleiding, aansluitend beroep
en beroepsuitoefening tot aan het pensioen);
• beroeps- en andere levenservaringen die nieuw leren noodzakelijk maken of
maakten; en
• waarbij de focus ligt op alternatieve leerwensen, leermogelijkheden en ondervonden
steun, en onmogelijkheden of fricties bij het realiseren van wensen.
De vragen betroffen onder meer.
• De loopbaan in het gewone onderwijs, het verloop daarvan, het oordeel over
dat onderwijs en de relevantie ervan, achteraf gezien, voor de situatie van de
geïnterviewde op dat moment. Hadden dingen anders gemoeten? Hoe dan? Wat
was naast het onderwijs belangrijk voor de keuzes die voor vervolgopleiding en
beroep werden gemaakt?
• De (eventuele) beroepsloopbaan, de aansluiting van die loopbaan op het eerdere
onderwijs, eventuele wendingen qua beroepsrichting, en het leren dat met het
werk te maken heeft: bijvoorbeeld via cursussen, maar ook via contacten met
collega’s of werkende-weg.
• Andere maatschappelijke activiteiten (vrijwilligerswerk, cultuur, politiek, etc.);
ook daar komt vaak leren aan te pas. Hoe?
• Waar eerder bijgebrachte kennis en vaardigheden tekortschieten: mogelijkheden
om alsnog bij te leren wat men miste. De vraag is dan of hiervoor voldoende en
geschikte mogelijkheden zijn, en van welke personen of welke instanties men
hierbij steun ondervindt.
In de analyse werd de informatie die zo verkregen is, gerelateerd aan de drie typen leren
en leercontexten die in deze verkenning zijn onderscheiden: formeel schools leren, en
non-formeel dan wel informeel leren buiten de school. Bezien werd in wat voor soort
situaties mensen leerervaringen opdoen, welke contexten effectief en minder effectief
zijn voor het bereiken van bepaalde kennis, vaardigheden en competenties, welke stimulansen
voor leren elk van die contexten biedt, welke belemmeringen ondervonden worden,
welke factoren spelen bij de overgang van de ene leercontext naar de andere, en
hoe de verbinding tussen de ene context en de andere gelegd wordt.
B.1-2
Onderwijsraad, januari 2003