LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

3.2.1 LEREN IN VERSCHILLENDE LEERCONTEXTEN
Wat zich in de school afspeelt, wordt ook met schools of formeel leren aangeduid: intentionele
en systematische overdracht van kennis, vaardigheden en attituden (doorgaans
met de nadruk op kennis), waarbij een leraar als kennisoverdrager optreedt en lerenden
kennisontvanger zijn; dit alles binnen vaste, institutioneel gestructureerde grenzen van
leeromgeving en tijd. 32 Daartegenover staat buitenschools leren, dat non-formeel of informeel
kan zijn. 33
Met non-formeel leren wordt intentioneel georganiseerd, gestructureerd leren bedoeld dat
zich in een ander institutioneel verband dan de school afspeelt. Voorbeelden zijn te vinden
in werkgerelateerd of ontplooiingsgericht leeraanbod, zoals in bedrijfsopleidingen en
vormingswerk, en in sociale activeringsactiviteiten als klussenbus en zelfhulpgroepen.
Non-formeel leren
“Maar ik leerde ook op de praktijkscholen. Dat waren op kleine schaal nagebouwde
bedrijven waar ze allerlei verschillende systemen gebruikten. Met de klas gingen we dan
bijvoorbeeld een week naar zo’n melkveeboerderij in Friesland en maakten daar kennis
met het nieuwste van het nieuwste. Natuurlijk heb ik ook veel gehad aan mijn stages,
waaronder één in het buitenland. Door die stageplekken kwam je in contact met collega
boeren en daar werd je niet dommer van.”
Theo Hopman (37), innovatieve boer
“Ik zeg altijd dat zij me heeft geholpen eruit te komen. Zij beweert altijd dat ik het zelf
heb gedaan - wat waarschijnlijk ook zo is, maar wel met hulp van haar. Zij heeft me
bepaalde inzichten gegeven waardoor ik weer over mijn toekomst ging nadenken. Nog
tijdens mijn therapie ben ik na een intakegesprek op dat activiteitencentrum terechtgekomen
waar ik met houtbewerking in aanraking kwam, en weer een beetje in beweging
raakte.”
Marieke Jeurissen (24), een nieuwe start na vier jaar zonder opleiding of werk
Met de derde variant, informeel leren, wordt het leren bedoeld dat zich, min of meer
spontaan, in contexten voordoet die niet expliciet rond leren georganiseerd zijn, bijvoorbeeld:
proefondervindelijk ontdekken dat je huisdieren niet moet knijpen, ruimtelijk
inzicht krijgen door hinkelen of nintendo, de beginselen van het koken meekrijgen bij het
helpen in de keuken, bij groepsactiviteiten doorkrijgen wat wel en niet sociaal acceptabel
is, beroepsvaardigheden verwerven door op de werkplek van anderen de kunst af te kijken.
In sommige gevallen kan bij informeel leren nog van een leerarrangement worden
gesproken, omdat tot op zekere hoogte leren het doel is (intentioneel); vaak gaat het echter
om incidentele en toevallige leerervaringen.
32 Vgl. Colletta (1996, p. 20).
33 De indeling formeel/non-formeel/informeel is de meest gebruikelijke en wordt ook in internationaal verband gehanteerd
(Unesco, Europese Commissie enzovoort). Ook andere indelingen bestaan echter. Eén daarvan onderscheidt bijvoorbeeld, naast
het formele leren, enerzijds ook informeel leren – dat hier echter wordt opgevat als het zelfstandig achterhalen van informatie
(via boek, internet enzovoort) – anderzijds ervaringsleren en incidenteel leren (Romiszowski & Lewis, 1997; Klerk, 1997).
Leren in een kennissamenleving
39