LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

In de optiek van het nieuwe leren zijn constructief leren en reflectief leren twee kanten
van dezelfde medaille.
5 Recapitulatie
In deze bijlage is een beschouwing gegeven over leerprocessen en factoren die daarop
van invloed zijn. Daarbij zijn verschillende leertheorieën de revue gepasseerd en is met
name ingegaan op inzichten vanuit het constructivistisch gedachtegoed. De reden hiervoor
is dat het zogenaamde nieuwe leren, dat momenteel sterk in de aandacht staat, zich
vooral op dit gedachtegoed baseert.
Dit nieuwe leren is in navolging van Simons et al. (2000) omschreven als een stroming
die betrekking heeft op:
• nieuwe leeropbrengsten die als belangrijk worden gedefinieerd: competenties
(duurzaam, flexibel, functioneel, betekenisvol, generaliseerbaar en toepasbaar)
en metacognitieve vaardigheden (leer-, denk-, samenwerk- en regulatievaardigheden);
• nieuwe inzichten ten aanzien van de vormen van leren die deze leeropbrengsten
tot stand kunnen brengen, en
• implicaties daarvan voor de inrichting van nieuwe leerarrangementen.
Overigens zijn naast genoemde nieuwe leeropbrengsten ook de ‘oude’ nog steeds van
belang, zoals een zekere basis aan feitenkennis, geautomatiseerde kennis en instrumentele
vaardigheden. Hetzelfde geldt ook voor oude en nieuwe inzichten in en vormen van
leren.
Bij de beschrijving van leren en leerprocessen is vooral het perspectief van de ‘leerling’
aangehouden, ofwel: jongeren in schoolse situaties. De inzichten zijn echter ruimer toepasbaar,
voor alle lerenden en voor uiteenlopende leerfasen en leersituaties.
De centrale noties uit deze beschouwing over (nieuwe) vormen van leren die een vertaling
dienen te krijgen in de vormgeving van (nieuwe, andere) leerarrangementen, kunnen
als volgt worden omschreven.
• Leren houdt constructie van kennis in.
• Leren bouwt voort op eerdere kennis en preconcepties; nieuwe inzichten worden
aan bestaande kennis gekoppeld en daarmee geïntegreerd.
• Leren speelt zich af in voortdurende interactie met de sociale en culturele context.
In dialoog met hun omgeving toetsen lerenden de validiteit van de constructies
die ze ontwikkelden. Leraar (en andere begeleiders) en medelerenden
hebben een onmisbare rol in dit proces en samenwerkend leren is daarom een
belangrijke leervorm.
• Leren en leeropbrengsten zijn situatiegebonden. Reeds verworven competenties
kunnen in steeds nieuwe situaties op een hoger plan worden gebracht; het vermogen
hiertoe noemen we transfer. Voor de ontwikkeling daarvan is een brede
variatie aan leersituaties en –contexten belangrijk.
• Het reguleren van het eigen leerproces is leerbaar en komt met name tot stand
door een stapsgewijze en coachende aanpak van de docent, waarin het ontwik-
B.3-24 Onderwijsraad, januari 2003