LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

• Binnen de school is het manipuleren met symbolen hoofdzaak en de eerder verworven
schoolse kennis is in principe de hulpbron. Buitenschools is sprake van
wat in de huidige leerpsychologie een krachtige of rijke leeromgeving wordt
genoemd. Er wordt met de ‘werkelijkheid’ gewerkt, waarbij alles wordt ingeschakeld
wat beschikbaar is en nuttig lijkt, inclusief bronnen en hulpmiddelen waarin
extern kennis is opgeslagen (reisbureau, mal, omrekentabellen, naslagwerk,
internet, enzovoort).
“Ik heb er nog wel eens over gedacht om een aantal van die vakken alsnog te gaan volgen,
maar heb daar de tijd niet voor. Daarom huren we kennis in, die we zelf niet - of
niet honderd procent - in huis hebben. Zo kan ik mijn accountant en belastingspecialist
alles vragen. En als ik in een bepaald bedrijf geïnteresseerd ben, laat ik daar een organisatieadviseur
naar kijken.”
Khalid Ouhaba
• De dominante vorm bij schools leren en presteren is individualistisch. Lerenden
worden beoordeeld op wat zij als individu kunnen presteren. Buitenschools
leren is veel vaker een sociaal gebeuren. Van diverse kanten wordt kennis ingebracht
en de prestatie is afhankelijk van de gezamenlijke inbreng. Mensen leren
van elkaar, door observatie, imitatie en samenwerking.
“Een studente van de hogere agrarische school wilde als afstudeeropdracht graag uitzoeken
hoe je het beste zo’n stalling op kunt zetten. Ik ben met haar naar verschillende
pensionstallingen in de regio geweest. Zij heeft daar veel mensen gesproken en haar
conclusies als afstudeerscriptie op papier gezet, met knap uitgewerkte hoofdstukken
over bijvoorbeeld de ideale huisvesting en het voer. Je kreeg zo veel meer informatie dan
als je alles zelf had moeten doen.”
Theo Hopman
Hennessey (1993) wijst er terecht op dat het schoolse curriculum zich uiteindelijk op
‘expertkennis’ en ‘expertwerkwijzen’ richt, maar dat leerprocessen die daarbij worden
ingezet heel weinig weg hebben van de manier waarop specialistische kennisontwikkeling
tot stand komt. Dat proces lijkt namelijk veel meer op kennisverwerving zoals die in
het dagelijks leven verloopt. Experts ontwikkelen hun expertise terwijl ze bezig zijn met
de problemen van hun werkterrein en ze gebruiken binnen die context alles wat ze aan
hulpmiddelen, instrumenten en informatiebronnen kunnen vinden, inclusief bronnen in
hun sociale omgeving. De overeenkomsten tussen het buitenschoolse leren en het eerder
besproken modus 2 model van kennisontwikkeling van Gibbons en anderen (paragraaf
2.2.3) zijn nog duidelijker. Ook daar zijn specifieke problemen het uitgangspunt, wordt
gemotiveerd en doelgericht naar oplossingen gezocht en bepalen eigen definities zowel
het probleem als acceptabele oplossingen. De aanpak is ook gezamenlijk, waarbij deskundigheden
– ook van niet-experts – gecombineerd worden en van alle voorhanden
hulpmiddelen gebruik wordt gemaakt.
42 Onderwijsraad, januari 2003