LEREN IN EEN KENNISSAMENLEVING - Onderwijsraad

model van kennisontwikkeling kan daarbij inspiratie bieden. Leersituaties kunnen er tot
op zekere hoogte op worden geënt.
Kenniscreatie kan worden beschouwd als een interactief proces naar aanleiding van concrete
probleemsituaties. Interessant is dat hierdoor een link tussen innovatie en leren
wordt gelegd: individuen vergroten hun kennis door aan het innovatieproces deel te
nemen (OECD, 2000). 17 Op die manier zou ook voor leren naast een modus 1 model een
modus 2 variant kunnen worden neergezet (De Vijlder, 2002; zie verder paragraaf 3.2 in
het volgende hoofdstuk). Leren volgens deze laatste variant voldoet aan de voorwaarden
voor competentieontwikkeling, zoals in hoofdstuk 3 nader zal worden belicht. Het
bereidt lerenden ook voor op het deelnemen aan processen van kennisontwikkeling zoals
die zich in de samenleving toenemend voordoen.
2.2.4 KENNIS IN TRANSITIE EN MAATSCHAPPIJ
De ontwikkelingen binnen de kennissamenleving die meer specifiek met kennis als zodanig
te maken hebben, werden in deze paragraaf apart beschreven. In de twee volgende
paragrafen zullen andere maatschappelijke ontwikkelingen worden belicht. Deze constructie
is didactisch bedoeld: in feite staan kennis en kennisconstructie niet los van de
economische en sociaal-culturele realiteit. Bij de maatschappelijke verschijnselen die hieronder
geschetst worden is dan ook, aan de oppervlakte of meer verborgen, de invloed te
herkennen van kennis en kennisontwikkeling zoals die hierboven beschreven werden.
Daarbij blijkt dat twee essentiële kenmerken van de veranderingen die daar werden aangetroffen,
terugkomen in het leren dat zich binnen de sociaal-economische en sociaalculturele
context afspeelt.
• Vereiste kennis valt duidelijker en meer dan voorheen samen met competenties.
• Kennisontwikkeling verloopt binnen de diverse maatschappelijke contexten
vaker als interactief proces gekoppeld aan concrete probleemsituaties. Daarbij
verlopen kenniscreatie en leren gelijktijdig en vergroten individuen hun kennis
door aan het proces van kennisontwikkelingen deel te nemen.
2.3 Economische transities
De volgende transities op sociaal-economisch gebied zijn van belang:
• de ontwikkeling van een industriële economie naar de postindustriële kenniseconomie,
waarin innovatie centraal staat;
• de globalisering van de economie;
• de veranderende arbeidsorganisatie; en
• de arbeidsmarktveranderingen die de postindustriële economie met zich brengt.
2.3.1 INNOVATIE ALS ESSENTIE VAN EEN KENNISECONOMIE
De huidige economie heet postindustrieel. De traditionele industrie boet aan betekenis in,
ten gunste van kennisintensieve dienstverlening. Vanwege het belang van kennis als productiefactor
spreekt men over een kenniseconomie. 18 De verschuiving van het zwaartepunt
17 Deze gedachte werd veel eerder al door De Groot (1980) uitgewerkt, zij het toegespitst op leren als resultaat van wetenschappelijk
onderzoek.
18 Zoals eerder in dit hoofdstuk aangegeven, worden hier wel kanttekeningen gezet. Er zou veeleer sprake zijn van het incorporeren
van kennis, kennisontwikkeling en kennisproducerende professionals in een industrieel regime.
Leren in een kennissamenleving
25