milliyetçilik

Ne var ki, Stendhal’in aşkı karşılıksızdı. Métilde (Stendhal ona bu ismi takmıştı)
milliyetçi hareketin önde gelen üyelerinden biriydi ve hayatını Avusturyalılar
tarafından tutuklanarak Brno şehrindeki Spielberg kalesine gönderilen Carbonari
önderlerinin serbest bırakılmasına adamıştı. Stendhal’in aşkıyla ilgilenmiyor, hatta
onun bu konudaki ısrarını anlamıyordu. Belki de adının Fransız ajanı olabileceğinden
kuşkulanılan biriyle anılmasını istemiyordu. Métilde’in giderek artan soğukluğunu bir
türlü aşamayan Stendhal’in aklına son çare olarak ona olan aşkını ifade edecek bir kitap
yazmak gelecekti. Belki bu şekilde ona ulaşabilir, kendisini anlamasını sağlayabilirdi.
Stendhal’in 1819 yılında yazmaya başlayıp 1820’de ilk kopyasını tamamladığı ünlü
deneme kitabı De l’Amour (Aşk Üzerine) işte böyle doğmuştu. Kitabını bitiren
Stendhal, Milano’nun her geçen gün daha da ağırlaşan siyasi atmosferine daha fazla
dayanamayacak, 13 Haziran 1821’de İtalya’yı terk edecekti. Paris’e doğru yola çıkmadan
birkaç gün önce, 7 Haziran’da, Métilde’i ziyaret etmeyi de ihmal etmeyecekti. Bu
Stendhal’in Métilde’i son görüşüydü. Mathilde Dembowski 1 Mayıs 1825’te, yani
Stendhal İtalya’yı terk ettikten dört yıl sonra, 35 yaşındayken hayata veda edecekti.
Kitaplarının kenarlarına not almayı seven Stendhal, Aşk Üzerine’nin kendine ait
kopyalarının birinin üzerine daha sonra şu notu düşecekti: ‘1 Mayıs 1825 – Yazarın
öldüğü gün’. Hayatının sonuna kadar da Métilde’i unutmayacak, onunla ilgili minik,
çoğu zaman anlaşılması güç notlar yazmayı sürdürecekti (a.g.e., 12-15).
Milliyetçilik ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri konulu bir çalışmaya neden 19. yüzyılda
Milano’da yaşanmış bir karşılıksız aşk öyküsüyle başlandığı merak edilebilir. Bu
sorunun yanıtı yukarıda anlatılan tutkulu aşkın meyvesi olan Aşk Üzerine adlı kitapta
gizli. Stendhal’in Parma Manastırı, Kırmızı ve Siyah gibi romanlarının gölgesinde kalan
Aşk Üzerine aslında yazarın en önem verdiği eseridir, çünkü bu kitap aracılığıyla iç
dünyasını gözler önüne sermiş, en mahrem duygularını büyük bir içtenlikle okurla
paylaşmıştır. Bu anlamda, Aşk Üzerine’yi yazarın Métilde’e olan aşkını bilmeden
anlamak mümkün değildir. Stendhal’in bu kitaptaki tek amacı duygularını ifade
etmek değildir; bir yandan da yaşadığı karşılıksız aşkı analiz etmeyi, deyim yerindeyse
parçalara ayırmayı, bu yolla da tutkusunu kontrol altına almayı, bir anlamda kendini
‘iyileştirmeyi’ hedefler. Bu süreç Stendhal’i edebiyat tarihinde, hatta aşk psikolojisini
inceleyen bilimsel çalışmalarda en çok atıfta bulunulan kavramlardan birine götürür:
‘kristalleşme’ ya da ‘billurlaşma’ (Stendhal 1975; Sousa 1991; Ribeiro 2004; Brehm
1988).
Stendhal’e göre tutkulu aşkın doğuşu belirli aşamalara ayrılabilir. Birinci aşama,
‘beğenme’ aşamasıdır. Bunu ‘onu öpmek, onun tarafından öpülmek ne hoş olurdu’
türü düşüncelerin egemen olduğu ‘umut etme’ aşaması izler. Bir sonraki aşama,
‘aşkın doğuşu’ aşamasıdır. Sevilen kişiyi görmek, ona dokunmak ve onun tarafından
sevildiğini hissetmekten daha büyük bir haz yoktur artık. İşte tam bu aşamada ilk
‘kristalleşme’ başlar. Sevildiğinizi hissettiğiniz anda, sevdiğiniz insana olumlu
özellikler atfetmeye başlarsınız; o ‘mükemmel’dir, ‘kusursuz’dur, hatta Tanrı’nın
4