milliyetçilik

örneğidir. Bu koşullar altında Avrupa Birliği vatandaşlarının Türkiye’nin üyeliğine
sıcak bakmasını beklemek kolay değildir. Kaldı ki Türkiye’nin üyeliği karşısındaki tek
engel, göç ya da ekonomik kaygılar da değildir.
K‹ml‹k
1997 yılında bir grup tarihçi ve sivil toplum temsilcisi, Avrupa uygarlığını yansıtan
bir ‘Avrupa Müzesi’ kurulması fikrini ortaya atar. Fikri hayata geçirmek üzere
oluşturulan Bilim Kurulu, müzenin Avrupalılık bilincinin ilk ortaya çıktığı dönem
olan dokuzuncu yüzyıldan, Charlemagne İmparatorluğu’ndan başlamasını önerir.
Bu öneri Yunanistan’da büyük tepkilere yol açar. Avrupa uygarlığının eski Yunan’da
başladığına inanan Yunan basınına göre, Bilim Kurulu Yunanistan’ı birlikten atmayı
hedefliyordur. Kurulun o dönemdeki direktörü Elie Barnavi Yunanistan’da istenmeyen
adam ilan edilir; Yunanistan işi resmi nota vermeye kadar götürür (Kohli 2000; ayrıca
bkz. Michael Z. Wise, The New York Times, 29 Ocak 2000).
Bu tartışma ‘Avrupa’ nedir? ‘Avrupalı’ olmak ne demektir? sorularının yanıtının henüz
Avrupa’da bile verilmediğini gösterir. Nitekim bugüne kadar Avrupalılığın resmi
bir tanımı yapılmamıştır. Kimilerine göre bu, üyelik kriterlerini esnek, yoruma açık
bırakmak amacıyla benimsenen bilinçli bir tavırdır (Redmond 2007, 314). Ancak Avrupa
Birliği’nin giderek çok etnik gruplu, çokkültürlü bir yapıya dönüşmesi, genişleme
sürecinin Güney Akdeniz, Doğu Avrupa ve Balkanlara uzanması ve Türkiye’nin,
yani nüfusunun büyük çoğunluğu Müslüman olan bir ülkenin, üyeliği bu sorulara
bir yanıt verilmesi gerekliliğini doğurmuştur. Küreselleşmenin ulus-devleti tehdit
ettiğine inanılan bir dönemde, Avrupa Birliği yeni bir tür ulus-devlet mi olacaktır,
yoksa tamamen ulus-üstü ya da ulus-ötesi bir siyasi yapıya mı dönüşecektir? Ortak
bir Avrupa kültürü ya da kimliği var mıdır? Yoksa, bu kimlik yaratılmalı mıdır? Bu nasıl
yapılmalıdır? Avrupa’nın ‘ötekisi’ kim olacaktır? Ve en önemlisi Türkiye’nin üyeliğinin
bu süreçteki yeri nedir?
Avrupalılığın resmi bir tanımı yapılmamıştır, ama Avrupa Birliği’nin kurucu
antlaşmalarında ve temel belgelerinde nasıl bir birlik hedeflendiğine dair ipuçları
vardır. Örneğin 1992 tarihli Maastricht Antlaşması’nın giriş bölümünde, Avrupa
Birliği’nin kuruluş amaçları arasında Avrupa kıtasındaki bölünmeyi sona erdirmek ve
Avrupa halkları arasındaki dayanışmayı derinleştirmek sayılmaktadır. Antlaşmanın
ilk maddesinde, Avrupa halkları arasında daha yakın, daha sıkı bir birlik hedeflendiği
belirtilmekte, bu amaç doğrultusunda bireysel hakların daha iyi korunmasını
sağlayacak bir ‘Avrupa vatandaşlığı’ oluşturulacağı ifade edilmektedir. Antlaşmada,
üye ülkelerin milli kimliklerine saygı duyulacağı da vurgulanmaktadır. Bu noktada bir
parantez açarak Maastricht Antlaşması’nın sonuç bölümünde ‘her Avrupa ülkesinin
birliğe üyelik için başvurabileceği’nin belirtildiğini de söyleyelim (The Maastricht
Treaty 1992). 2000 yılında kabul edilen Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi’nin
giriş bölümünde ise şu ifade yer almaktadır:
87