milliyetçilik

var olduğuna inanılan nesnel özelliklerdir. Bu tür bir millete üyelik de bireyin özgür
iradesine bağlı olamaz. Bireyin dilini, dinini seçme hakkı yoktur; bu yüzden üyelik
doğuştan kazanılır, sonradan değil.
Etnik-vatandaşlığa bağlı milliyetçilik ayrımı Kohn’un ahlaki kaygılarını da aynen
taşır (Yack 1999; Seymour, Couture ve Nielsen 1996). Batı milliyetçiliğinin tüm iyi
özellikleri, örneğin liberal demokrasiye, akılcılığa bağlılığı olduğu gibi vatandaşlığa
bağlı milliyetçiliğe aktarılır. Etnik milliyetçiliğin payına ise Doğu milliyetçiliklerinin
tepkiselliği, dışlayıcılığı, kültürel olana duygusal bağlılığı düşer. Her zaman açıkça dile
getirilmese de, vatandaşlığa bağlı milliyetçiliğin etnik milliyetçilikten üstün olduğu
var sayılır. Siyasi değerlere bağlı milliyetçilik ‘iyidir’, kültürel değerlere bağlı olansa
‘kötü’. Bu anlamda söz konusu ayrım ‘meşrulaştırıcı’ bir özellik de taşır. Pek çok
siyasi aktör kendi milliyetçiliklerinin vatandaşlığa bağlı, dolayısıyla ‘iyi’, rakiplerinin
milliyetçiliğinin ise etnik, dolayısıyla ‘kötü’ olduğunu iddia eder. Bu meşrulaştırıcı
özellik sadece devletler tarafından ayrılıkçı hareketlere karşı kullanılmaz; ayrılıkçı
hareketler de kendilerini benzer hareketlerden ayırmak ve haklılıklarını savunmak
için bu ayrımdan yararlanır. Örneğin Galler ve İskoçya’daki milliyetçi partiler, Plaid
Cymru ve Scottish National Party, seçim manifestolarında vatandaşlığa bağlı bir
milliyetçilik anlayışını savunduklarını belirtirler. Katalan milliyetçileri kendilerini
Bask milliyetçilerinden herkese açık olma iddiasıyla ayırırlar. Bir önceki bölümde
değindiğimiz gibi, çoğu zaman ‘vatanseverlik’ kavramı da bu amaca uygun olarak
kullanılır; çünkü vatanseverlik, siyasi bir bağlılığı ifade eder ve herkese açıktır.
Milliyetçilik ise dışlayıcıdır, çünkü doğuştan gelen özelliklere, kan bağına, soy sopa,
kültüre dayalıdır.
Siyasi aktörler tarafından çok tutulan, görsel ve yazılı basın tarafından da desteklenen
bu ayrım, hem uygulamada, hem de analitik açıdan son derece sorunludur.
Uygulamada sorunludur, çünkü hangi milliyetçiliğin hangi kategoriye ait olduğunu
saptamanın objektif-nesnel bir ölçütü yoktur (Smith 1995, 2001). Kohn’un savunduğu
coğrafi ölçüt tamamen keyfidir. Örneğin yıllarca süren etnik çatışmalara ev sahipliği
yapan Kuzey İrlanda ya da Bask ülkesi Doğu’da mıdır, Batı’da mı? Ya kadife devrimle
ikiye ayrılan Çekoslovakya, etnik anlaşmazlıklar sonucu bugün bölünmenin eşiğinde
olan Belçika? Ya da Kanada’dan ayrılmayı savunan Québec? Bu keyfilik yüzünden
Kohn’un sınıflandırması akademik dünyada tamamıyla terkedilmiştir. Öte yandan
bazı araştırmacılar, Kohn’un sınıflandırmasının yeni versiyonu olan etnik milliyetçilikvatandaşlığa
bağlı milliyetçilik ayrımını, coğrafi ölçütlere başvurmadan kullanmaya
devam etmişlerdir. Bu noktada da karşımıza ayrımın analitik sorunları çıkar.
Temel sorun, kullanılan kategorilerin nasıl tanımlandığıyla ilgilidir. Etnik milliyetçiliği
‘etnik’ yapan nedir? ‘Etnisiteye dayalı olması’ ise, o halde ‘etnisite’ nedir? İşin asıl
düğümlendiği nokta da budur, çünkü birçok araştırmacının da kabul ettiği gibi
‘etnisite’, sosyal bilimlerin en tartışmalı kavramlarından biridir. Bunun nedeni
19