milliyetçilik

azı açılardan zayıflatırken, bazı açılardan güçlendirmekte, dönüştürmektedir.
Milliyetçilik, yaşadığımız çağda siyasetin egemen dilidir; milliyetçiliğin ‘dışından’
konuşan hemen hemen hiçbir siyasi aktör yoktur.
• Milliyetçiliğin kurgulanmış bir inanç sistemi olduğunu söylemek, onu inananların
gözünde ‘yapay’ kılmayacaktır. Milliyetçilik, milliyetçiler için gerçektir, böyle de
kalacaktır. Dolayısıyla milliyetçi bakış açısı ciddiye alınmalıdır. Bu bakış açısı,
dünyayı ‘biz’ ve ‘onlar’, ‘dost’ ve ‘düşman’ gibi ikili kategorilere indirger. Normatif
ve mutlakçı bir yönü vardır; tek doğru vardır, o da ‘bizim’ söylediğimizdir.
‘Ötekilerin’ ne düşündüğü önemli değildir.
• Milliyetçilik belirli dönemlerde ‘yükselen’, geri kalan zamanlarda ise gerileyen
ya da ortadan kaybolan bir ideoloji değildir. Milliyetçilik, ulus-devleti yaşatan,
yeniden üreten bir ideolojik altyapı, bir dünyayı anlama, gerçekliği algılama
biçimidir. Konjonktürel nedenlerle – siyasi hegemonya mücadelesinin de etkisiyle
– daha görünür hale gelebilir ya da saldırganlaşabilir. Söz konusu konjonktürel
nedenlere odaklanmak, milliyetçiliğin gerçek doğasını, ‘sürekliliğini’ anlamamızı
engelleyecek, başka dönemlerde farklı nedenlerle yeni ‘yükselişlere’ zemin
hazırlayacaktır.
• Devletin ideolojik araçları tarafından sürekli yeniden üretilen milliyetçilik, sadece
siyasete değil, toplumsal hayata da egemendir. Milliyetçi algılama biçimi, toplumu
gerçeklerden uzaklaştırır ve gerçekle algı arasındaki mesafeyi korumaya çalışır.
Bu algıların korkuya dönüşmesinde de önemli bir rol oynar, çünkü korkularla
arasında ‘simbiyotik’ bir ilişki vardır. Milliyetçilik hem korkulardan beslenir,
hem de onları besler. Topluma ve siyasete egemen olan bu korkular, ‘ötekini’
tanımamak, onu ‘duymamaktan’ kaynaklanır. Toplumdaki korkular siyasi rant
savaşının da en önemli malzemesidir. Siyasi aktörler, bu korkuları siyasi alana
taşıyarak onları meşrulaştırır, pekiştirir.
• Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerine her iki tarafta da milliyetçilikten beslenen
korkular egemendir. Bu korkular karşı tarafı ‘ötekileştirir’, farklı kılar; ‘ötekini’
kendi içinde farklılıklar içermeyen yekpare bir bütün olarak görür. Özcü bir
bakış açısıyla onu tüm davranışlarını belirleyen tek bir özelliğe indirger (Türkiye
Müslümandır, hayat tarzı bizden farklıdır, Avrupalı değildir; Avrupa bir Hristiyan
kulübüdür, bizi bölmeye çalışmaktadır). Siyasi seçkinler, topluma egemen olan
bu korkuları gidermek yerine, onları iktidar mücadelesinin malzemesi haline
getirir, sömürürler.
Bu tablodan çıkan ilk sonuç, Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini milliyetçilikten
soyutlamanın hiç de kolay olmadığıdır. Milliyetçilik, hem siyasetin, hem toplumsal
hayatın egemen dilidir. Üstelik halka yol göstermesi gereken siyasi aktörler, kimi
zaman açıkça kabul etmeseler de, milliyetçiliği dışlamayı değil, ondan yararlanmayı
112