milliyetçilik

II. Milliyetçilik
Yıllardır, ama yıllardır neyi koysalar önümüze
Alıştık, sadece bir türlü bakıyoruz.
İşte biz böyle yapıyoruz
Milliyetçilik görece olarak geç çalışılmaya başlanan bir konu. Akademik milliyetçilik
çalışmalarının kurucusu sayılan Carleton Hayes ve Hans Kohn’un 1930 ve
1940’larda yayımlanan eserlerini saymazsak, bu alandaki ilk ciddi çalışmaların Elie
Kedourie’nin 1960 tarihli Nationalism’i ile Ernest Gellner’in 1964 tarihli Thought and
Change’i olduğunu söyleyebiliriz. Bu çalışmaların arkası ise ancak 1980’lerin ilk
yarısında, bugün artık klasikleşmiş üç çalışmanın, Benedict Anderson’ın Imagined
Communities’i, Ernest Gellner’in Nations and Nationalism’i ve Eric J. Hobsbawm ile
Terence Ranger’ın The Invention of Tradition’ının, aynı yıl içinde yayımlanmasıyla gelir
(Özkırımlı 2000, 2005). Dünya siyasetini temellerinden sarsan 1989 yılı, milliyetçilik
çalışmaları açısından da bir dönüm noktası sayılabilir. Soğuk Savaş’ın sona ermesi
ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla dünyanın çeşitli bölgelerinde patlak veren etnik
çatışmalar, yerleşik ulus-devletlerden oluştuğu sanılan Batı dünyasında milli birliği
tehdit eden ayrılıkçı hareketlerin güç kazanması hem akademik dünyanın hem de
kamuoyunun ilgisini yeniden milliyetçiliğe çeker. Liberal demokrasinin komünizm
karşısında kesin bir zafer kazanmasıyla tarihin sonuna gelindiğine inanan Francis
Fukuyama (1989) bile bu zaferi tehdit etme, çatışmalara yol açma potansiyeli
taşıyan iki gücün milliyetçilik ve köktendincilik olduğunu iddia edecektir. 2000’li
yıllarda da milliyetçiliğe yönelik kamuoyu ilgisinin hiç hız kesmeden devam ettiğini
söyleyebiliriz. 1990’larda popüler internet kitap sitesi amazon.com’da ‘milliyetçilik’
konulu bir arama yapıldığında 5.000-6.000 kitaplık bir listeyle karşılaşılırken, bugün
bu sayı 70.000’i aşmış durumda. Yine 1990’ların başından itibaren üniversitelerde
ders olarak okutulmaya başlanan milliyetçilik, bugün birçok üniversitede ayrı bir
yüksek lisans programı olarak sunulmakta. Özetle 2007 yılı itibariyle milliyetçiliğin,
adına araştırma merkezleri kurulan, üzerine akademik dergiler çıkarılan bağımsız
bir sosyal bilimler disiplinine dönüştüğünü söylemek abartılı olmaz (milliyetçilik
çalışmaları alanındaki son tartışmalar için bkz. Day ve Thompson 2004; Hearn
2006; Leoussi ve Grosby 2007; Calhoun 2007; Roshwald 2006; Ichijo ve Uzelac 2005;
Lawrence 2005; Puri 2004; Guibernau 2007; Laitin 2007).
9