milliyetçilik

kanıt olarak gösterilebilir. Öte yandan cumhuriyet tarihinde ırka, kan bağına dayalı
bir Türklük anlayışının ön plana çıktığı dönemler olduğu da – fazla dile getirilmese de
– bilinir. 1932 yılında toplanan Birinci Türk Tarih Kongresi’nde sunulan bildirilerin bir
bölümünün kafatası ölçümleriyle dolu olduğunu, kongrede ‘Ortaasiyadan ve, orada
yetişen, çoğalan ve başlı başına bir kültür yaratan insan kütlesinden bahsederken,
tek bir ırk düşünüyorum, ve onun adına Türk diyorum’, ‘Bu Ortaasiya ırkının umumi
olarak, açık vasfı Brakisefal olmasıdır ... teninin de sarı renkle münasebeti yoktur; esas
ve umumi olarak beyaz tenlidir’ türü iddiaların tartışıldığını, bu iddiaların sahibinin
Atatürk’ün manevi kızı Afet İnan’dan başkası olmadığını, aynı Afet İnan’ın bundan
birkaç yıl sonra Atatürk’ün ve devlet kurumlarının da desteğiyle 64,000 kişinin
‘antropometrik’ ölçümlerini kapsayan ‘Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri
ve Türkiye Tarihi’ başlıklı bir doktora çalışması yaptığını, dönemin ırkçı havasının
‘morfolojik’ incelemeler yapmak üzere Mimar Sinan’ın mezarının açılmasına kadar
vardığını bugün pek az kişi hatırlamaktadır (Birinci Türk Tarih Kongresi 1932, 31; Yıldız
2001; Arslan 2002; Ergin 2007). Atatürk’ün fikir babalığını yaptığı ve ilk kez 1934
tarihinde sergilenen, librettosunda ‘Tarih diyor ki bize / Uygarlıklar ırmağı brakisefal
soyda buldu, özlü kaynağı / Bu soy, Asya’dan çıktı, dört bir yana dağıldı / Bu tarih,
yükselişin, başlangıcı sayıldı / Avrupa, Anadolu, İran, ve orta yayla uygarlığa girdi /
Bakın, bu büyük soyla zaman durur mu?’ dizeleri bulunan ‘Özsoy’ operası neredeyse
tamamen unutulmuştur (Refiğ 1997). Tıpkı Mustafa Kemal’in 1932 yılında Keriman
Halis’in dünya güzeli seçilmesi vesilesiyle Cumhuriyet gazetesine verdiği demeç gibi:
Türk ırkının necip güzelliğinin daima mahfuz [saklanmış, korunmuş] olduğunu gösteren
dünya hakemlerinin bu Türk çocuğu üzerindeki hükümlerinden memnunuz ... Bu güzel
Türk kızımız ırkının kendi mevcudiyetinde tabii olarak tecelli ettirdiği güzelliğini dünyaya,
dünya hakemlerinin tasdikiyle tanıttırmış olmakla elbette kendini memnun ve bahtiyar
addetmekte haklıdır ... Şunu ilave edeyim ki, Türk ırkının dünyanın en güzel ırkı olduğunu
tarihi olarak bildiğim için, Türk kızlarından birinin dünya güzeli intihap olunmuş
[seçilmiş] olmasını, çok tabii buldum (1997, 132-3).
Bu tür örnekler fazla bilinmez, çünkü resmi tarih 1930’ların Türkiyesi söz konusu
olduğunda son derece utangaç bir tavır takınır. Bazı araştırmacılar 1930’lardaki ırkçı
havayı, genel dünya konjonktürüne, faşizmin yükselişine bağlar ve bunun geçici bir
sapma, bir tür istisna olduğunu iddia eder (örneğin Özbudun 1997; Karal 1997). Ancak
bu iddiaya katılmak zordur, çünkü sistematik bir ırkçılık politikasından söz etmek
mümkün olmasa da, Türklüğün hemen her dönemde ‘kayırıldığı’, eşitler arasında
birinci olduğu söylenebilir. Türklük, en azından resmi düzeyde, ‘Türk ırkına mensup
olmak’ şeklinde tanımlanmamıştır ama, birazdan daha ayrıntılı olarak göreceğimiz
gibi, Türk kültürünü benimsemeyen, Türkçe konuşmayanlar, Türk milletinin bir
parçası olarak kabul edilmemişlerdir. Bu anlamda, devlet ‘asimilasyonist’, yani
‘özümlemeci’dir. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğü’nün ‘asimilasyon’ tanımı bu
açıdan oldukça öğreticidir: ‘Farklı kökenden gelen azınlıkları veya etnik grupları,
38