milliyetçilik

Hiçbir faaliyetin Türk millî menfaatlerinin, Türk varlığının, Devleti ve ülkesiyle
bölünmezliği esasının, Türklüğün tarihî ve manevî değerlerinin, Atatürk milliyetçiliği,
ilke ve inkılâpları ve medeniyetçiliğinin karşısında korunma göremeyeceği ve lâiklik
ilkesinin gereği olarak kutsal din duygularının, Devlet işlerine ve politikaya kesinlikle
karıştırılamayacağı...
belirtilirken, cumhuriyetin niteliklerinin sayıldığı, değiştirilmesi mümkün olmayan
ikinci maddede, Türkiye Cumhuriyeti’nin ‘toplumun huzuru, millî dayanışma
ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,
başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk
Devleti’ olduğunun altı çizilir (yukarıdaki üç alıntıda da vurgular eklenmiştir).
Öte yandan anayasa, ‘Atatürk milliyetçiliği’ ile ne kastedildiğini açıkça belirtmez.
Bu konuda elimizdeki ipuçları, devletin niteliklerinin sayıldığı üçüncü madde ile
vatandaşlık bağını belirleyen altmış altıncı maddedir. Buna göre ‘Türkiye Devleti,
ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda
belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî marşı “İstiklal Marşı”dır. Başkenti
Ankara’dır’ ve ‘Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür’.
Peki ‘Atatürk milliyetçiliği’ nasıl bir milliyetçiliktir? Bir önceki bölümde Genelkurmay
Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt’ın bu konudaki yorumuna yer vermiştik.
Büyükanıt’a göre, bu ‘etnik temele dayalı’ bir milliyetçilik anlayışı değildir.
Büyükanıt bu görüşünü 30 Ağustos Zafer Bayramı vesilesiyle 27 Ağustos 2007’de
yayımladığı kutlama mesajında da yineler: ‘...hiçbir etnik temele dayanmayan ve
Anayasamızda açıkça belirtilen, soydaşlık değil yurttaşlık esasına dayanan ve Ulu
Önderimiz Atatürk’ün: “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türk halkına Türk ulusu denir”
veciz ifadesinde yerini bulan Atatürk milliyetçiliği...’ (Hürriyet, 28 Ağustos 2007).
Büyükanıt’ın tanımı, kamuoyuna da egemen olan resmi görüşü birebir yansıtır.
Atatürk milliyetçiliği, ‘vatandaşlığa bağlı’ milliyetçiliklerdendir; etnik temele
dayanmaz.
Ancak bu tanım bizi fazla ileri götürmez. Atatürk milliyetçiliğinin ‘etnik temele dayalı’
olmadığını söylemek, ‘etnik temel’ ile ne kastedildiği belirtilmediği sürece anlamlı
olmayacaktır. Kuramsal tartışmamızda da işaret ettiğimiz gibi, bu konuda elimizde
iki seçenek vardır: ‘Etnisite eşittir ırk, kan bağı’ ve ‘etnisite eşittir kültür’. Sırasıyla bu
seçenekleri inceleyelim.
Atatürk milliyetçiliği ırka, kan bağına dayalı bir milliyetçilik midir? Bu noktada kısa bir
parantez açmamız ve devletin benimsediği milliyetçilik anlayışının farklı dönemlerde
farklı isimlerle anıldığını, ‘Atatürk milliyetçiliği’ teriminin 1980’lerden sonra yaygın
bir şekilde kullanılmaya başlandığını belirtmemiz gerekir. Genel olarak bakıldığında,
Türkiye devletinin ‘sistematik’ bir ırkçılık politikası olmadığı söylenebilir. ‘Türk
kültürünü benimseyen’ herkesin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sayılması buna
37