milliyetçilik

görüldüğü gibi, işi Bahçeli’nin otoritesine meydan okumaya kadar götürmüştür. Bu
anlamda resmi-ulusalcı milliyetçilikle Türkçü radikal milliyetçiliği ayrı tutmakta yarar
vardır. Ancak iki milliyetçilik arasındaki fark, ‘tür’ farkı değil, ‘derece’ farkıdır. Bunların
dışında radikal milliyetçi hareket, 1990’larda genişlettiği toplumsal desteğini büyük
ölçüde korumaktadır. Hareketin siyasi temsilcisi MHP, son seçimlerde de görüldüğü
gibi, geleneksel oy depolarında sahip olduğu desteği AKP’ye kaptırırken kentli üstorta
sınıf tarafından desteklenmeye devam etmiştir.
İslami hareket içerisinde ise Tanıl Bora’nın yazdığı dönemde henüz pek belirgin
olmayan bir büyük ayrışma yaşanmıştır. Siyasi alanda Saadet Partisi tarafından
temsil edilen Erbakancı-Milli Görüşçü hareket, Bora’nın makalesinde anlattığı ve
yukarıda özetlemeye çalıştığımız özelliklerini büyük ölçüde korumaktadır. Tavizsiz
bir Batı karşıtlığı, kalkınmacılık-gelişmecilik gibi ilkelere dayanan ve Türkiye’nin
İslam dünyasındaki önder konumuna vurgu yapan bu hareketin toplum içindeki
desteği bugün yok denecek kadar azdır. Bu destek, 2000’lerin başında geleneksel
çizgiden kopan ‘yenilikçilerin’ kurduğu AKP’ye kaymış durumdadır. Resmiulusalcı
milliyetçiliğin rakip olarak gördüğü ve ‘gayrimilli’ olmakla suçladığı bu
İslami hareketin aslında milliyetçilik dışı bir söylemi yoktur. Buna dayanak olarak
hareketin önderlerinin, özellikle de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, kullandığı
milliyetçi dil, sığındığı milliyetçi sembolizm (ve sahip olduğu Milli Görüşçü geçmiş)
gösterilebilir. Ama bu hareketin milliyetçilikle kurduğu ‘simbiyotik’ ilişkinin daha
temel bir göstergesi vardır: Hareket, ‘ümmetçi’ unsurlardan büyük ölçüde arınmıştır.
Akımın ve siyasi alanda akımı temsil eden AKP’nin farklı hedefleri, özlemleri olabilir.
Bu anlamda gerçekten resmi-ulusalcı milliyetçilikle çatışıyor da olabilir. Ama bu
özlem, farklı bir ‘Türkiye’ özlemidir, ‘ulus-dışı’ ya da ‘ulus-üstü’ (örneğin tüm İslami
devletleri kapsayan) bir düzen özlemi değil. Hareket bu anlamda milliyetçidir, hatta
‘Türk milliyetçisidir’. Ama bu ‘Türk milliyetçiliği’, resmi-ulusalcılığın anladığı ‘Türk
milliyetçiliğinden’ farklıdır. Yenilikçilerin kurduğu İslami hareketin resmi-ulusalcı
milliyetçilikle ilişkisi tam bir hegemonya mücadelesidir. İki milliyetçilik kimi zaman
bir tür modus vivendi oluşturup bir arada yaşamaya çalışırken, kimi zaman açıkça
çatışmaktadır. Son cumhurbaşkanlığı seçiminde yaşananların, çatışma eğiliminin
güçlendiğine ilişkin bir gösterge olduğu söylenebilir. Öte yandan bu harekete verilen
toplumsal desteğin, ideolojik anlamda olmasa da en azından pratik-pragmatik
nedenlerle artması ve toplumun tüm kesimlerine yayılması, resmi-ulusalcı
milliyetçiliğin işini zorlaştırmakta, tavrını sertleştirmektedir.
Resmi-ulusalcı milliyetçiliğe açıkça tavır alan ikinci milliyetçi proje ise Kürt hareketidir.
Tanıl Bora Kürt milliyetçi hareketini, ‘Türk milliyetçiliklerine’ odaklandığı için, ayrı
bir akım olarak değerlendirmez. Ancak amaç ‘Türkiye’de milliyetçilik söylemlerine’
bakmaksa (ki Bora’nın makalesinin üst başlığı da budur), Kürt milliyetçiliği harita
dışında bırakılamaz. Kürt milliyetçi hareketi, Türkiye’deki hegemonya savaşının
önemli bir parçasıdır. Bu hegemonya savaşını kazanması, konjonktürel ve yapısal
53