tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

96
Sağlık Bakanlığı, Türkiye
F. ÇOCUK İSTİSMARI VE YAKLAŞIM
Tanımlar
“Çocuk istismarı ve ihmali” kavramı; çocukların ana-babaları gibi, onlara bakıp gözetmek ve
eğitmekle görevli sorumluluk, güç ve güven ilişkisi içinde oldukları kişiler tarafından, bedensel ve/veya
psikolojik sağlıklarına zarar verecek, toplumsal gelişimlerini engelleyecek biçimde uygulanan tüm fiziksel,
duygusal veya cinsel tutumları, ihmali, ticari amaçlı sömürüyü kapsar.
Fiziksel istismar: Çocuğun anne baba, öğretmen, bakıcı gibi çocuğa bakmakla yükümlü kişiler
tarafından, dayak atma, yakma, ısırma, sarsma, kaynar suyla haşlanma gibi olaylar sonucunda kaza dışı her
türlü yaralanmasıdır.
Cinsel istismar: Çocuğun, bir erişkin ya da yaşça ya da gelişimsel olarak kendinden oldukça
büyük bir başka çocuk tarafından ne anlama geldiğini kavrayamayacağı, gelişimsel olarak hazır olmadığı,
onay veremeyeceği, kanunlara ve toplumun kültürel değerlerine aykırı cinsel eylemlere; karşı tarafın cinsel
doyumunun sağlanması amacıyla karıştırılmasıdır.
Duygusal istismar: Çocuğun ruh sağlığını ve gelişimini bozan, reddetme, aşağılama, tehdit etme,
suçlama, dışlama gibi söz ve davranışlara kronik olarak maruz kalmasıdır. Sıklıkla diğer istismar biçimlerine
eşlik eder.
İhmal: Çocuğun beslenme, barınma, korunma, sevilme gibi temel fiziksel ve duygusal
gereksinimlerinin karşılanmamasıdır. Çocuğun sağlığı ve gelişimine olumsuz etkileri olur.
F.1 RİSK ETMENLERİ
a. Aileye İlişkin Riskler:
• Ciddi ekonomik sıkıntı,
• Çok çocuklu aile, kardeşler arasında yaş farkının az olduğu durumlar,
• Üvey ana baba, tek ebeveyn,
• Alkol-uyuşturucu bağımlısı ana baba,
• Kendisi de çocukluğunda istismar görmüş ana baba,
• Çok genç anne,
• Eğitimsizlik,
• Aile içinde geçimsizlik, gerginlik,
• Aile içi şiddet, diğer çocukların da istismara uğramış olması,
• Ailede ruhsal hastalık.
b. Çocuğa İlişkin Riskler:
• İstenmeyen gebelik sonrası doğmuş çocuk,
• Çocuğun kendinden kaynaklanan özellikler (sakatlık, prematüre ya da düşük doğum ağırlığı,
hiperaktif, zihinsel engelli).
F.2 TANI
a. Öykü verilmeyen durumlarda: İstismar kuşkusu duymak tanıyı koymak için ilk adımdır.
a.1 Hangi durumlarda fiziksel istismardan kuşkulanılmalıdır?
• Öykü yaralanmanın şiddeti ile uyumlu değilse,
• Yaralanma çocuğun gelişimsel düzeyi ile uyumlu değilse,
• Yaralanmanın tipi kaza ile olmayabileceği kuşkusu doğuruyorsa (Farklı zamanlara ait çok sayıda
ekimoz, iki taraflı gözaltı ekimozu, bir şekile benzeyen yaralar, ağız yaraları, subkonjunktival
kanamalar, simetrik yanıklar, kalçalarda simetrik lezyonlar,vertebra, skapula, sternum gibi
kemiklerde kırıklar,uzun kemiklerde metafiz kırıkları,spiral kırıklar, aynı çocukta birden fazla
kırık, vb.)
•
1 yaşın altındaki bir bebekte kırık gibi ciddi bir yaralanma varsa,
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü