tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
8. DİĞER HASTALIKLAR
A. HİPERTANSİYON
Tanım
Çocukluk çağında normal sistolik ve diyastolik kan basıncı doğumdan 18 yaşa kadar artar. Bu
dönemde normal kan basıncı yaşın yanı sıra cinsiyet, ağırlık, boy ve vücut yüzeyi ile de değişiklik gösterir.
Ayrıca çocuk ve ergenlerde normal KB değerleri genetik, ırk ve çevre gibi çeşitli etmenlerle değişir. Bu
nedenle çocuk ve gençlerin kan basıncını değerlendirmek için referans olarak ulusal kan basıncı eğrileri
kullanılmalıdır (Bkz, Ek:5 Türk çocuklarında normal kan basıncı referans değerleri- Tümer Standartları).
Kan basıncı yaş, cinsiyet, ağırlık ve boy göz önüne alınarak değerlendirildiğinde ölçülen sistolik ve
diyastolik kan basıncı değeri eğrilerde %90’nın üzerindeyse sınırda hipertansiyon, %95’in üzerindeyse
önemli hipertansiyon olarak kabul edilir.
Nedenler
Çocukluk çağında hipertansiyonun %80-85’i çeşitli sistemlerin hastalıklarına ikincil gelişir, %15-
20’si ise nedeni bilinmeyen ve/veya ailesel hipertansiyondur. Çocukluk çağında görülen ikincil hipertansiyon
en sık nedeni böbrek ve böbrek damarlarıyla ilgili hastalıklardır. Ayrıca endokrin sisteme, sinir sistemine ve
damarlara ilişkin çeşitli hastalıklar, steroid, efedrin içeren burun damlaları gibi bazı ilaçlar ve meyan kökü
gibi yiyecekler de hipertansiyona neden olur.
Klinik Bulgular ve Tanı
Hipertansiyonu olan çocuklar kalp yetmezliği, havale, baş ağrısı, koma, idrara çok ya da az çıkma,
görme bozuklukları gibi bulgular ile başvurabilirler. Ancak hastaların büyük çoğunluğunun hiçbir yakınması
ya da bulgusu yoktur. Bu nedenle herhangi bir nedenle yapılan fizik muayene sırasında her hastanın kan
basıncı mutlaka ölçülmeli ve standartlara göre değerlendirilmelidir.
Okul sağlık ekibi tarafından hipertansiyonu saptanan çocuk nedeni saptamaya yönelik ileri
incelemelerin yapılması için mutlaka bir merkeze sevk edilmelidir.
Tedavi
• Hafif dereceli hipertansiyonda diyet uygulaması (sodyum kısıtlaması), şişman hastaların kilo
vermesi ve egzersiz önerilir.
• Orta dereceli ve uzun süreli hipertansiyonda anjiotensin konverting enzim inhibitörleri ve
kalsiyum kanal blokörleri gibi ilaçlar kullanılır.
• Uzun süren ağır hipertansiyonda birden fazla ilaçla tedavi gerekebilir.
• Endokrin sistemdeki bir patolojiye ya da aort koartasyonu gibi bir hastalığa ikincil olarak ortaya
çıkan hipertansiyon olgularında hastalığa özgül tedavi gerekir.
• Acil hipertansiyon tedavisi;
- Nifedipin (0.25 – 0.5 mg/kg/doz, maksimum 10 mg) hızlı etkili bir ilaçtır fakat etkisi kısa
sürede kaybolur. Acil hipertansiyon sırasında ağızdan alınarak ya da dilaltına uygulanarak
kullanılır. Hastanın hızla sevk edilmesi gerekir.
- Sodyum nitroprussid’in (0.3 – 0.5 µg/kg/dk) infüzyonu ile kan basıncı çok hızla ve etkili
şekilde kontrol altına alınır. Ancak hastane ortamında kullanılmalıdır.
İzleme ve Sevk Kriterleri
• Hipertansiyon saptanan her hasta mutlaka ileri inceleme ve tedavi için sevk edilmelidir.
• Hipertansiyon tanısı ile izlenen bir hastanın, herhangi bir nedenle doktora başvurduğunda kan
basıncında yükseklik saptanırsa tedavisinin yeniden düzenlenmesi için izlendiği merkeze sevki
uygun olacaktır.
• Ciddi hipertansiyonu ve egzersiz kısıtlaması gerektiren kalp sorunu olan hastalar dışındakiler
spor yapabilirler.
Prognoz
Prognoz altta yatan hastalığa bağlıdır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
195