tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

66
Sağlık Bakanlığı, Türkiye
Üreme, Gebelik, Bebek Bakımı Konularında Verilmesi Önerilen Bilgiler
Gebelik Süresi ve Dönemleri:
İnsanda doğum öncesi yaşam “doğum öncesi dönem”, 40±2 hafta veya 9 ay 10 gün devam eden bir süreçtir.
Doğum öncesi dönem 3 kısımdır.
1) Ovum evresi: Döllenmenin ardından ikinci haftanın sonuna kadar olan süredir.
2) Embriyo evresi: Üçüncü hafta ile sekizinci hafta sonuna kadar olan süredir.
3) Fetus evresi: Üçüncü aydan doğuma kadar olan süreçtir.
Doğum öncesi dönem bir oluşum ve gelişim sürecidir. Bebek bu dönemdeki olumsuzluklardan diğer dönemlere
göre daha fazla etkilenir. Kalıtsal etkilerin bu döneme etkisi belirgindir.
Doğum öncesi dönemle ilgili bilgileri dört önemli kaynaktan edinilir:
• Annenin bebeğinin hareketleriyle ilgili değerlendirmeleri,
• Bebeğin hareketleri kalp atışları ve ölçümleri,
• Fetal hareketlerin doğrudan gözlenmesi,
Döllenme ve Bebeğin Büyümesi:
İnsan yavrusu anne ve baba cinsel hücrelerinin (ovum ve sperm) birleşmesiyle oluşur. Bu birleşmeye döllenme
denir. Döllenmiş yumurta yarısı anneden yarısı babadan gelen 46 kromozomla, anne ve babanın bir kısım genetik
mirasını alır.
Döllenmeyle başlayan dönem çocuğun erişkin bedeninin özelliklerini alıncaya kadar çok hızlı bir şekilde bir
farklılaşma geçirir. Çocuğun kalıtsal özelliklerini taşıyan kromozomlar içindeki genlerdir. Anne, gelişimin on
altıncı haftasına kadar bebeğin hareketlerini hissetmeye başlar. Anne karnındaki beşinci ayda tüm iç organlar
erişkininkine benzer bir görünüm almıştır. Bir bebeğin doğumdaki boyu 48–52 cm iken ağırlığı 2,5–4 kg kadardır.
Bebeğin doğumda ilk nefes almasıyla birlikte solunum sistemi de çalışmaya başlayacaktır. Bebek ilk nefesle
“doğum ötesi yenidünya” ile karşılaşacaktır.
Emme ve yakalama refleksleriyle bebekler beslenmeye çok çabuk alışacaktır. Bebeklerin gelişmesi ve hastalıklardan
korunmasını sağlayan anne sütü bebek beslenmesinin vazgeçilmez tek kaynağıdır. Bebekler ilk 6 ay sadece anne
sütüyle beslenmeli, emzirme iki yaşına kadar sürmelidir. İlk aylarda bebeklerin gaz sancıları olabilir. Yeterince
beslenen bebekler her ay 600–1000 gram kadar kilo kazanır. Ancak bu kazanım sonraki aylarda giderek azalır. İlk
6 ayını tamamlamış bebek doğum ağırlığının iki katına çıkmıştır.
Ek besinlere başlarken önce meyve suyu, yoğurtla başlanmalı daha sonra çorbalar eklenmelidir. Çocuk
aile sofrasına dokuz aylık olduğunda oturabilir. Bebekler iki aylık olduğunda başını dik tutabilir ve 7-8 aylık
olduğunda desteksiz oturabilir. Bir yaşından itibaren yürümeye başlayabilir ve ilk anlamlı kelimelerini bir
yaşında söyleyebilir. İki yaşına geldiğinde grup içinde az da olsa oyun oynayabilir. Çocuklar iki yaşına kadar
televizyondan uzak tutulmalıdır.
Anne yeniden gebe kalmak istemiyorsa gebelikten korunma yöntemlerini kullanmalıdır. Gebelik erken yaşta
olduğunda ne kadar riskli ise geç yaşta olduğunda da anneye ve bebeğe bazı riskler getirmektedir.
Ülkemizde sık olan akraba evlilikleri de pek çok hastalığın nesiller boyu aktarımına neden olduğu için risklidir.
Annenin gebeliği boyunca en az 6 defa kontrolden geçmesi anne ve bebek ölümlerinin azalmasını sağlayacaktır.
b. Sağlıklı Bedensel Büyüme
Büyüme
Okul çağı çocuklarının, içinde yaşadığı önemli bir süreç olan “büyüme” hakkında bilgi edinme
hakları bulunmaktadır. Bu bilgilendirmenin 6-8 yaşından itibaren başlaması, her yaş grubuna özel
bilgilerin eklenmesi gerekmektedir. Bilgilendirme içeriğinde büyüme, gelişme, olgunlaşma kavramları ile
aralarındaki ilişki, büyüme hızları ve bireysel farklılıkların olduğu yer almalıdır. Verilecek bilgiler içinde
büyüme eğrileri ve büyüme hızının çocuktan çocuğa farklılık göstereceği yer almalıdır. Gelişmenin canlı,
bireysel, özelleşme ve denge içeren bir süreç olduğu vurgulanmalıdır.
Bedenin Tanınması
Bedenin tanınması içeriğinde bedenin bölümleri ile işlevleri, duyu organları ile işlevleri, solunum,
dolaşım, sindirim, boşaltım ve üreme sistemi organları ile işlevleri yer almalıdır. Bu bilgilendirme sırasında
6 yaşından itibaren organların özel isimleri olduğu biçiminde başlamalı ve ilerleyen yaşlarla birlikte daha
ayrıntılı bilgi aktarımı yapılmalıdır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü