tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
D. KONUŞMA
Dil, konuşma ve ses bozuklukları iletişim ve ilişkili alanlarda meydana gelen sorunlar sonucu
ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar, fonemlerin yanlış kullanımından dili anlama ve kullanma yetersizliğine
veya işlevsel konuşma ve beslenme için gerekli olan ağız-motor mekanizmanın kullanım yetersizliğine
kadar değişkenlik gösterebilir.
Konuşmanın oluşabilmesi için dil, konuşma ve ses işlevlerini sağlayan tüm sistemlerin normal
olması gereklidir. Bunlar, zeka, işitme, görme, motor, psikomotor gelişim ve çevresel etmenlerdir. Dilin
ağız yolu ile ifadesi, solunum sisteminden, ilgili kas-iskelet ve bunların innervasyonunu sağlayan tüm sinir
sistemlerini içine alır. Bu nedenle, konuşma eylemi, beyin ve diğer vücut yapılarının ortak çalışması sonucu
ortaya çıkan çok karmaşık bir sistemdir.
Dil ve konuşma gelişim süreçlerinin dinamik olması ve yaşam boyu gelişim göstermesi, çok net bir
şekilde sınırlar koymayı zorlaştırmaktadır. Bu nedenle dil ve konuşma bozukluklarının nedenlerini ortaya
koymakta ciddi zorluklar bulunmaktadır. Dil ve konuşma gelişimi, kişinin yalnızca nöro-motor gelişimine
bağlı olmayıp toplumsal etkileşimden de ciddi ölçülerde etkilenir.
Konuşma bozukluklarının tanısının okula başlamadan yapılmasında yarar vardır. Okula başlamadan
ya da okulun ilk zamanlarından müdahale gerektirir. Dil ve konuşma gecikmesi ve/veya bozukluğu olan
çocukların değerlendirilmesi ve eğitimleri sırasında çok meslekli ekip yaklaşımı gereklidir. Bu yaklaşım
pediatrist, kulak burun boğaz hastalıkları uzmanı, nörolog, odyolog, eğitim odyoloğu, dil-konuşma patoloğu,
çocuk ruh sağlığı uzmanı, psikolog, çocuk gelişimi ve eğitimcisi ve özel eğitim uzmanından oluşan bir
ekip ile sağlanabilir. Bu nedenle, çocuklarda dil, konuşma ve ses bozukluklarından kuşkulanıldığında
tıbbi tanısının konulabilmesi ve uygun tedavi yaklaşımlarının sağlanabilmesi için mutlaka sevk edilmesi
gerekir.
D.1 DİL, KONUŞMA VE SES BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Dil, konuşma ve ses bozukluklarının sınıflandırılmasında oldukça değişik tanımlamalar
kullanılmaktadır. Genel olarak yapılacak sınıflandırmada öncelikle dil ve konuşmayı birbirinden ayırmak
gerekmektedir. Dil, iletişim amacı ile kullanılan her türlü yazılı, sözel ve düşünsel etkinliklerin oluştuğu üst
düzey bir beyin işlevidir. Konuşma ise periferik düzeyde ağız ve kas sistemin dili ifade şeklidir. Çocuklarda
en sık karşılaşılan dil, konuşma ve ses bozuklukları aşağıda sıralanmıştır.
a. Gecikmiş Konuşma
Gecikmiş konuşma, çocuğun yaşıtları ile uyumlu konuşma becerilerini gösterememesi olarak
tanımlanmaktadır. Eğer bir çocuk aşağıda belirtilen özellikleri göstermiyorsa;
- 1 yaşına geldiği zaman ismini anlamıyor, “hayır” ve bazı basit emirleri anlamıyorsa,
- 14-16 ay civarında sözcük üretmediyse,
- 3 yaşına geldiği zaman “Ne?, Nerede?, Kim?” sorularına yanıt veremiyorsa,
- 3 yaşından sonra aile dışındaki kişiler tarafından, konuşmasının anlaşılmasında zorluk varsa,
- 5 yaşından sonra konuşmasında tekrarlamalar veya fark edilebilir çekinmesi varsa,
- 5 yaşında basit bir öyküyü anlatamıyorsa,
- 7 yaşında üst düzeyde bir öykü anlatamıyorsa,
- Sözcük dağarcığının gelişiminde sınırlılık gösteriyorsa,
- Okul başarısı düşükse,
Gecikmiş konuşma tanısı konulduktan sonra nedenleri irdelenmelidir. Gecikmiş konuşma
nedenleri aşağıda sıralanmıştır:
- Zeka geriliği
- Serebral palsi
- Prematür doğum
- Matürasyon gecikmesi (gelişimsel dil gecikmesi)i
- Yarık damak, yarık dudak
- Otizm
-
Elektif mutilizm
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
35