tc sağlık bakanlığı sağlık hizmetlerinde

238
Sağlık Bakanlığı, Türkiye
C. DİKKAT EKSİKLİĞİ VE YIKICI DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI
C.1 DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Tanım
En önemli özellikler çocuğun dikkat eksikliği ve aşırı hareketliliğidir.
Nedenler
Sorunun nedenlerine ilişkin yoğun çalışmalar bulunmasına karşın henüz kesin bir yanıt alınamamıştır.
Biyolojik ve psikososyal etmenlerin etkileşim halinde oynadıkları rollerin bu tür bir yakınmayı ortaya
çıkardığı düşünülmektedir. İkiz çalışmalarının sonuçları DEHB’de genetik etkinin önemli olduğunu (%
76) göstermektedir.
Tanı
Temel özelliği kalıcı ve sürekli dikkatsizlik örüntüsü, benzer gelişim düzeylerindeki bireylere göre
daha sık ve şiddetli olan aşırı hareketlilik-dürtüselliğin olmasıdır. Bulgular yedi yaşından önce başlamalıdır.
Tanı için belirtilerin birden fazla durumda (örn. evde, sınıfta vb) görülmesi gereklidir.
Dikkat eksikliği belirtileri:
• Ayrıntılara karşı dikkat eksikliği gösterebilirler, dikkatsizce hatalar yapabilirler.
• Çalışmalarını plansız ve karmakarışık bir biçimde sürdürürler, ödevlerin ve etkinliklerin
düzenlenmesinde sıklıkla zorluk çekerler.
• Başladıkları işleri tamamlamakta zorlanırlar, sanki akılları başka yerdedir ya da söylenenleri
duymamış, dinlememiş görünümü verirler.
• Sıklıkla bitmemiş bir etkinlikten diğerine geçişler yaparlar.
• Dikkatleri uyaranlar ile çabuk dağılır. Uyaranları önceliğine göre ayırt etme güçlüğü yaşarlar.
• Belirli bir zihinsel çaba gerektiren iş ve görevlerden kaçınırlar, bu etkinliklerde yer almaya karşı
isteksizdirler.
Hiperaktivite belirtileri
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocukların hareketliliği keyfi ve
amaçsızdır. Çevreye karşı olan tepkilerini kontrol altına alamadıkları için başıboş bir hareketlilik
sergilerler.
Dürtüsellik belirtileri
• Dürtülerine hakim olamama, düşünmeden davranışa geçme eğilimi arkadaş ilişkilerini de
olumsuz etkiler.
• Tipik bir DEHB olan çocuk yeterince bilgi edinmeden, edindiği bilgiyi gözden geçirmeye vakit
ayırmadan karar vermeye kalkışır, sonuç olarak da yanıtlarında başarısız olur.
Öğretmen yakınmaları; “ruh halleri değişken”, “kavgacı”, “asabi”, “doyumsuz”, “sabırsız”, “çabuk
düş kırıklığına uğrayıp, sıklıkla ağlıyor”, “hayallere dalıyor”, “başkalarının konuşmalarını kesiyor ya da
lafına karışıyor”, “kuralları hatırlayamıyor ya da uymuyor”, “çabuk heyecanlanıyor”, “oturduğu yerden sık
sık kalkıp dolaşıyor” biçiminde gelebilir.
Ayırıcı Tanı
Her hareketli olan çocuk için hiperaktif denilemez. Bazı çocuklar doğuştan enerjik olabilirler.
Onların hareketliliği amaca yönelik ve süreklidir. Bazı çocuklar kaygılı ya da depresif olduklarından
aşırı hareketli olabilirler. Ancak onların hareketlilikleri de hiperaktif çocuklarınkinden farklıdır. Kaygılı
çocukların hareketlilikleri ortama yöneliktir, stresli durumlarda hareketli olurlar, tetiği çeken bir etken,
başlangıç noktası vardır. Eş zamanlı hastalık olarak davranım bozukluğu ve özgül öğrenme güçlüğü sıklıkla
görülür.
Tedavi ve Okula Yönelik Öneriler
Psikososyal tedaviler:
• Aile tedavisi ve aileye danışmanlık
• Okul öğretmenle iş birliği
•
Bireysel psikoterapi
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı
T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü