edebiyat-kitabi

Şiir
Divan edebiyatında bazı kavramları dolaylı anlatmak için kullanılan nükteli ve sanatlı söze mazmun
denir. Başlangıçta bir şaire özgü olan imge, zamanla başka şairler tarafından da kullanılırak kalıplaşırsa
mazmun olur:
Her gönül bir Leylâ aşkıyla yaslı.
Ne Şirin eksilir yerden ne Aslı,
Bülbül şakıdıkça dallar ardından...
Halit Fahri Ozansoy
Bu şiirde gül ile bülbül arasındaki aşka gönderme yapmak için “bülbül” mazmunu kullanılmıştır.
Edebî Sanatlar (Söz Sanatları)
Edebiyatta anlatımı zenginleştirmek, renklendirmek ve daha çarpıcı bir duruma getirmek için temelde
benzetme esasına dayalı, söz ve anlama bağlı anlatım inceliği ve özelliğidir. Edebî metinlerin
sanatsal niteliklerinin anlaşılmasında edebî sanatların önemli bir yeri vardır. Teşbih, istiare, mecazımürsel,
teşhis, intak, tenasüp, telmih, tezat, mübalağa, hüsnütalil başlıca edebî sanatlardır.
Teşbih (Benzetme): Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf
olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
Teşbihin dört ögesi vardır:
Benzeyen: Özellikçe zayıf olandır.
Benzetme yönü: Aktarılan özelliktir.
Kendisine benzetilen: Özellikçe güçlü olandır.
Benzetme edatı: Gibi, kadar, sanki vb. kelimelerdir.
“Benzeyen” ve “kendisine benzetilen” asıl ögelerdir. “Benzetme yönü” ve “benzetme edatı” yardımcı
ögelerdir. Yardımcı ögeler kullanılmadan da benzetme yapılabilir.
Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik
Benzeyen: bin atlı (akıncılar).
Kendisine benzetilen: çocuklar.
Benzetme yönü: şen olma.
Benzetme edatı: gibi.
Bu benzetmede dört öge de bulunmaktadır.
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!
Benzeyen: ordu.
Kendisine benzetilen: dev.
Benzetme edatı: gibi.
Bu benzetmede benzetme yönü bulunmamaktadır.
Köyler, ufka dizilen tozlanmış birer resim;
Yollar, köyleri saran eskimiş çerçeveler..
Sabri Esat Siyavuşgil
Benzeyen: köyler, yollar.
Kendisine benzetilen: resim, çerçeveler.
Benzetme yönü: tozlanmak, sarmak.
Bu benzetmede benzetme edatı bulunmamaktadır.
107