full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

More documents

Recommendations

Info

Edward Mleczko Wyższej Szkoły Handlowej w rozwój nauki, która nazywana jest synonimicznie: „teorią motoryczności”, „human movement”, „human kinetics”, a także – jak sam wypowiedział może nawet pokonany „Barbarzyńca w Pałacu Nauki”: „jeśli to koniecznie musi być określenie starożytne, to niech przynajmniej będzie jednolicie grecka antropokinetyka, a nie grecko-łaciński łamaniec: antropomotoryka”. Pragnę zaznaczyć, że „Antropomotoryka”, jako pierwsze w naszym kraju czasopismo naukowe użyczyło swoich szpalt wspaniałemu tłumaczowi dzieła geniusza radzieckiej i światowej nauki Nikołaja Aleksandrowicza Bernsztejna „Теория Практика Физической Кулљтуры” (1991), aby i polscy czytelnicy mogli się zapoznać z treścią dzieła napisanego po rosyjsku. Wierzę w to, że wydanie w całości rozważań wybitnego Naukowca, niesłusznie odsuniętego od możliwości wydawania rozpraw w okresie „błędów i wypaczeń” władzy radzieckiej, przyczyniłby się do popularyzacji w Polsce nauki stworzonej przez Niego w odległej już przeszłości, która obecnie przeżywa renesans popularności. Po przestudiowaniu wcześniejszych publikacji W. Petryńskiego, zamieszczonych w Antropomotoryce” (2006, nr 29: Nikołaj Aleksadrowicz Bernsztejn – „O zręczności i jej rozwoju; sterowanie ruchami”, nr 30: Nikołaj Aleksadrowicz Bernsztejn – „O zręczności i jej rozwoju; uczenie się ruchów”), a także przygotowanego przez Niego do druku wcześniej wymienionego opracowania, jestem przekonany o tym, że skazane na zapomnienie kilkadziesiąt lat temu myśli wybitnego uczonego są ciągle aktualne. Tłumaczone na wiele języków świata, w tym ostatnio na język polski za sprawą pracownika naukowo-dydaktycznego Górnośląskiej Szkoły Handlowej dzieła Bernsztejna, świadczą o tym, że nadal ten wybitny badacz radziecki wypowiada na kolejnych stronicach swoich książek w różnych krajach, a w Polsce po raz pierwszy, sentencję łacińską: „non omnis moriar”. Potwierdzeniem prawdziwości takiej opinii może być również fakt, że wcześniej niż w Polsce, bo w 1996 roku wydano w Stanach Zjednoczonych rozprawę „O ловкости u её разивтии”, w całości przetłumaczoną przez syna ucznia A.N. Bernsztejna Marka Latasha pod tytułem: „On dexterity and its development”. Wcześniej też opublikowano ją po rosyjsku. Najpierw za sprawą W. Zaciorskiego ukazała w częściach, w czasopiśmie „Легкая Aтлетика” (1991; 2–12), a później W. Liakha (Теория Практика Физической Кулљтуры, 1991, 3; 31–35, 35–40). W 1991 roku wydano pełny tekst w formie książkowej. Można zadać sobie pytanie, dlaczego tak późno doczekała się wydania praca w kraju stałego zamieszkania jej Autora Napisał ją przecież w 1947 roku Na tak postawione pytanie odpowiada W. Petryński we wstępie do części głównych swojej rozprawy, zatytułowanym „O książce, jej autorze i czasach”. Wskazuje w nim na rolę, jaką odegrał Bernsztejna uczeń J.M. Fejgenberg oraz inni dobrzy ludzie w uratowaniu dzieła w czasach, kiedy było ono przeznaczone na spalenie na stosie. Trudno orzec, jakie były przyczyny prześladowań wybitnego naukowca W 1948 roku przyznano Mu przecież Nagrodę Stalinowską. Wśród oskarżycieli twórcy pracy „O postrojenii dwiżenii” („O budowie ruchów”) znaleźli się bohaterowie wojny ojczyźnianej ( Żukow i Kozin), a także teoretycy sportu (Kriestownikow i Straszkiewicz). Na pewno nie zadecydowała o tym zawartość pracy. Nie było w niej wrogich dla ustroju akcentów. Poświadczyli to wcześniej cytowani badacze ruchów człowieka V. Liakh i V. Zaciorski. Wspomniana praca Wacława Petryńskiego nie jest zbyt obszerna. Liczy 79 stronic. Jej strukturę tworzą: przedmowa, siedem rozdziałów i posłowie. Jej autor napisał ją dla szerszego grona czytelników. Nie było to łatwe zadanie. Bardzo trudno jest pisać językiem naukowym dla „maluczkich”. Wie o tym każdy, kto miał okazję tworzyć rozprawy popularno-naukowe. Zamierzeniem autora było napisanie w sposób prosty o problematyce sterowania ruchów i ich uczeniu się. W pracy znalazło się szereg dowcipnych ilustracji, styl narracji był obrazowy przy zachowaniu kanonów ścisłości naukowej. Kilkanaście lat temu poznałem go czytając kolejne odcinki „O ловкости её разивтии” („Легкая Aтлетика”, 1991; 2–12). Jak wcześniej podkreślono, z przyczyn obiektywnych nie udało się Uczonemu w 1947 roku (ani później ) dotrzeć do odbiorców, dla których dzieło napisał. W tym przypadku nasuwa się pytanie, czy było to kwestią braku koniunktury wydawniczej, przez co rozważania powstałe kilkadziesiąt lat temu nie trafiały po odwilży politycznej w byłym ZSRR do czytelnika znacznie młodszego i bogatszego o dorobek tworzony kolejne lata w światowej nauce Po uważnym przeczytaniu kolejnych publikacji, zamieszczonych przez W. Petryński w „Antropomotoryce” i w pracy, jaką zamierza wydać w sześćdziesiątą rocznicę powstania dzzieła Bernsztejna, należy sądzić, że czas przeznaczony na jego studiowanie przez młodzież akademicką (lub też innego czytelnika przygotowanego do odbioru publikacji z zakresu nauk przyrodniczych w XXI wieku) nie będzie stracony. Trudno byłoby też sądzić, że jest to lektura łatwa i przyjemna. Według V. Liakha, – 102 –
O książce – „Zarys budowy ruchów Nikołaja Aleksandrowicza Bernsztejna”, napisanej przez... znawcy dorobku naukowego N.A. Bernsztejna, należy „читатъ эту книгу по порядку и без пропусков” (Теория Практика Физической Кулљтуры 1991, 3;17). Należy dodać, że w znacznym stopniu odbiór tekstu ułatwia interpretację tłumacza oraz przetwarzanie przez Niego większości przypadków treści na język współczesny, czy też poddawanie pod dyskusję szeregu fragmentów pracy. Nie jest to „czysty” przekład rozprawy, ale jej twórcze, autorskie opracowanie. Do takiego postępowania (wcale nie barbarzyńskiego!) miał tylko w Polsce prawo Wacław Petryński. Wątpię, czy znalazłby się ktoś inny, kto lepiej potrafiłby na język polski przełożyć w sposób oryginalny podstawy teoretyczne problematyki sterowania ruchami N.A. Bersztejna. Udowodnił to przecież tłumacz „O ловкости u её разивтии” w szeregu felietonach, które zamieścił w „Sporcie Wyczynowym”, a także w pracy zbiorowej pn. „Barbarzyńca w Pałacu Nauki”. Spośród cytowanych w niej nazwisk najczęściej wymieniany jest autor tłumaczonego i opracowywanego dzieła (około pięćdziesiąt razy). Wspomnianą książkę W. Petryńskiego można uważać (bez przesady!) za pozycję ułatwiającą studiowanie „Zarysu teorii budowy ruchów Nikołaja Aleksandrowicza Bernsztejna” . Sądzę, że tak poleci zrobić nauczyciel akademicki na ćwiczeniach z „kinezjologii” w Wyższej Szkole Handlowej w Katowicach, a w jego ślady pójdą inni prowadzący przedmiot pod nazwą „antropomotoryka”, „antropokinetyka” itp. Podczas studiowania książki „O ловкости u её разивтиu” można nabrać przekonania o dużej wartości i ponadczasowości myśli genialnego uczonego radzieckiego. Zdaniem jej tłumacza N.A. Bernsztejn w swoim dziele: „Prześledził rozwój ośrodkowego układu nerwowego u zwierząt i u ludzi, porównując go z rozwojem zdolności ruchowych. Dzięki temu mógł powiązać powstanie pewnych tkanek w tymże układzie z określonymi kryteriami prostych ruchów, a w przypadku bardziej rozwiniętych istot – złożonych czynności czuciowo-ruchowych. W ten sposób wyróżnił pięć poziomów tworzenia ruchów i sterowania między nimi”. Dzisiaj wiemy, że choć autor tłumaczonego dzieła był wielkim Uczonym, należy nie Jemu przypisywać odkrycie zasady hierarchiczności nawyków. Wykryli je William Lowe Bryaun oraz Nobel Harter. Za jego oryginalne odkrycie można uważać, zwrócenie uwagi na fakt, że istnienie wyższych poziomów sterowania rozszerza możliwości niższych. Poza tym w sposób autorski opisał strukturę hierarchiczną u człowieka w ruchu i uczącego się nowych ruchów. Takie dokonania sprzed ponad pół wieku fascynują W. Petryńskiego. Daje temu wyraz w swoich rozważaniach interpretatorskich treści podręcznika, jak również w wielu felietonach i esejach, rozproszonych po różnych bardziej lub mniej naukowych publikacjach. Czasem czytając rozważania żyjącego „Barbarzyńcy w i .... z Pałacu Nauki”, zastanawiam się, czy to przemawia W. Petryński, czy też jego słowami tylko duch Aleksandra Nikołajewicza Trudno oddzielić w stylu wypowiedzi nie tylko w tym przypadku) rewers od awersu, kiedy uczeń obcuje przez długie lata z wytworami intelektu mistrza. Zachęcam znających dobrze język angielski do porównania metody przybliżania przez dr W. Petryńskiego polskim czytelnikom myśli zawartych w „O ловкости u её разивтии” z podobnym ujęciem tłumaczenia książki A.N. Bernsztejna przez wspomnianego M. Latasha, która została wydana dla odbiorców amerykańskich pod tytułem „On dexterity and its development”. Dla potencjalnego nabywcy „Zarysu teorii budowy ruchów Nikołaja Aleksandrowicza Bernsztejna” może być również interesujące, z jakich jeszcze powodów powinniśmy zainteresować się genialnym radzieckim uczonym i przez pewien czas Dyrektorem Centralnego Naukowo-Badawczego Instytutu Kultury Fizycznej w byłym ZSRR Odpowiedź na tak postawione pytanie może znaleźć czytelnik felietonów rozproszonych w „Sporcie Wyczynowym” autorstwa „Barbarzyńcy z Pałacu Nauki” i w jego książce pt. „Barbarzyńca w Pałacu Nauki” wydanej przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową im. Jana Amonosa Komeńskiego w Lesznie w 2006 roku. W jednym z nich czytamy: „Ten prawdziwie genialny uczony ...nie ma nawet swojego biogramu w Encyklopedii powszechnej PWN! A przecież kiedy w 1947 roku Norbert Wiener opublikował swe słynne dzieło „Cybernetic or Control and Communication in the Animal and the Machine” – wydarzenie to powszechnie uważa się za narodziny cybernetyki – niemal nikt nie wiedział, że niezwykle ważne dla tej dziedziny nauki i techniki pojęcie sprzężenia zwrotnego Bernsztejn opisał już niemal 20 lat wcześniej” (Pertyński, op. cit., s. 93). Genialnemu Uczonemu przyszło żyć w czasach, kiedy losy ludzkie w Stalinowskim Związku Radzieckim obfitowały w niespodzianki a „zachowanie intelektualnej swobody bynajmniej nie było łatwe”. Udało się ją zachować A.N. Bernstejnowi i to z jakim skutkiem, to można dowiedzieć się z wypowiedzi wybitnego amerykańskiego badacza ruchu człowieka Richarda A. Schmidta, jaką przytoczył w kolejnym swoim felietonie: Wyjątkiem od ogólnego rozdzielenia dziedzin sterowania nerwowego i zachowania ruchowego były badania sowieckiego uczonego Bernsztejna, które wraz ze swoimi współpracownikami – 103 –
Page 1 and 2:
KOMITET REHABILITACJI, KULTURY FIZY
Page 3 and 4:
ANTROPOMOTORYKA ISSN 1731-0652 KOMI
Page 5 and 6:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 SP
Page 7 and 8:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OD
Page 9 and 10:
Od Redakcji kultury oraz nazewnictw
Page 11 and 12:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 13 and 14:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 IN
Page 15:
ROZPRAWY I ARTYKUŁY DISSERTATIONS
Page 18 and 19:
Adam Haleczko i wsp. notowano w zes
Page 20 and 21:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 1. Śre
Page 22 and 23:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 5. Ró
Page 24 and 25:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 9. Wska
Page 26 and 27:
Adam Haleczko i wsp. Tabela 13. Gra
Page 28 and 29:
Adam Haleczko i wsp. [20] Haleczko
Page 30 and 31:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Wst
Page 32 and 33:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Dob
Page 34 and 35:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor 22 2
Page 36 and 37:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor 11 1
Page 38 and 39:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor Psyc
Page 40 and 41:
Kinga Tucholska, Marian Fiedor pozi
Page 43 and 44:
NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 GE
Page 45 and 46:
Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 53: Genetyczne i środowiskowe uwarunko
Page 56 and 57: Wiesław Chwała, Wacław Mirek, Ed
Page 64 and 65: Andrzej Jopkiewicz, Agata Jopkiewic
Page 71 and 72: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 OC
Page 73 and 74: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 75 and 76: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 77: Ocena rozwoju motoryczności dzieci
Page 81 and 82: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 NO
Page 83 and 84: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 85 and 86: Nowe możliwości obiektywnego pomi
Page 87: POLEMIKI I DYSKUSJE DISCUSSIONS
Page 90 and 91: Wacław Petryński w całości, by
Page 92 and 93: Wacław Petryński zaleno wielodysc
Page 94 and 95: Wacław Petryński Trudno się oprz
Page 96 and 97: Wacław Petryński Neurofizjologia
Page 98 and 99: Wacław Petryński studentów. Wars
Page 101: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 O
Page 105: O książce - „Zarys budowy ruch
Page 109 and 110: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 X
Page 111 and 112: X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 113 and 114: X Międzynarodowa Konferencja Nauko
Page 115 and 116: NR 38 AN TRO PO MO TO RY KA 2007 KO
show all

full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?