full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Wiesław Chwała, Wacław Mirek, Edward Mleczko, Tadeusz Ruchlewicz
Ryc. 1. Składowe R z
i R y
siły reakcji podłoża zarejestrowane podczas chodu
Fig. 1. R z
and R y
components of GRF recorded during race walking
są takie formy odbicia, które wpływają na znaczne
oscylacje COG w pionie, a także stwarzają składową
podłużną (przednio-tylną) o zwrocie przeciwnym
niż kierunek ruchu chodziarza (taki zwrot ma właśnie
składowa podłużna w fazie amortyzacji). W pierwszym
przypadku prowadzi to do nadmiernych strat energetycznych,
w drugim – do hamowania prędkości chodu.
Na rycinie 1 zaprezentowano składowe R z
oraz R y
siły reakcji podłoża zarejestrowane podczas chodu.
Trenerzy, doskonaląc indywidualną technikę ruchu
zawodnika, powinni brać te czynniki pod uwagę. Nie zawsze
wartość pionowych oscylacji COG musi być bezpośrednio
uzależniona od wartości generowanej pionowej
składowej siły reakcji podłoża. Spowodowane jest
to faktem, że na globalny koszt energetyczny – oprócz
zmian energii potencjalnej związanej z pionowymi ruchami
COG – mają wpływ również inne formy energii
takie jak energia kinetyczna ruchu postępowego i obrotowego
w stawach oraz wymiana energii pomiędzy
segmentami ciała [Winter 1990].
Podczas chodu, którego założeniem było eksponowanie
przez badanych optymalnej techniki, zawodnicy
dobrze tłumili pionowe oscylacje COG, choć podczas
chodu z wyższymi prędkościami stwierdzono wyraźny
ich wzrost [5]. Odnotowane niskie wartości ruchów
COG, zarówno w fazie amortyzacji, jak i odbicia świadczą
o dobrej technice przy realizowanej prędkości ruchu.
Najlepiej z tym problemem w fazie amortyzacji
i odbicia poradził sobie zawodnik M.R., gdyż uzyskał
najniższe i najbardziej symetryczne wartości pionowych
oscylacje COG. U najwyższego z badanych zawodników
bezwzględne wartości oscylacji COG nie
przekraczały 0,8% wysokości ciała. U pozostałych
zawodników stwierdzono nieco większe wartości przy
podobnych rozwijanych prędkościach, świadczące
o większym wydatku energetycznym, a tym samym
mniej efektywnej technice [4].
Z analizy danych wynika, że różnica pomiędzy największą
a najmniejszą wartością oscylacji COG wynosiła
1% wysokości ciała, co dla masy 70 kg i średniej
długości kroku 1 m, daje na dystansie 20 km różnicę ok.
350 kJ a na dystansie 50 km stanowić może dodatkowo
880 kJ wydatkowanej energii. Odnotowane w fazie
odbicia większe różnice w wartościach tego parametru
świadczą o dominacji jednej z kończyn.
Wartości bezwzględne pionowej siły reakcji podłoża,
związane z ciężarem ciała nie dają bezpośredniej
odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu pracy mięśni
na jej zmiany. Dlatego do analizy i międzyosobniczego
porównania analizowanych parametrów zastosowano
wskaźnik względny R Q
, eliminujący różnice w ciężarze
ciała zawodników. Im wyższa wartość pionowej składowej
siły reakcji, tym większe prawdopodobieństwo dużych
(podwyższających koszt energetyczny) oscylacji
COG. Przy ustabilizowanej (porównywalnej u zawodników)
prędkości chodu wartości przeciążeń zależeć
będą w głównej mierze od pracy mięśni prostowników
w stawach kończyn dolnych w obu analizowanych fazach
chodu. Najkorzystniejsze wartości pionowej składowej
siły reakcji charakteryzują zawodnika K.R i K.
B (oprócz fazy amortyzacji kończyny lewej), gdyż nie
przekraczają one w żadnej z faz ruchu 130% ciężaru
ciała co świadczy o dobrym tłumieniu pionowych ruchów
COG i efektywnej technice. U zawodnika F.R. odnotowano
duże przeciążenia, zarówno w fazie amortyzacji,
jak i odbicia, dla składowej pionowej i podłużnej,
– 60 –