full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

W sprawie naukowych zadań antropomotoryki i teorii Bernsztejna
dań, będących przedmiotem badań danej dziedziny
nauki, język wspólny jest zwykle nie dość dokładny.
Konieczne staje się wówczas stworzenie nazewnictwa
specjalistycznego, stanowiącego swoiste narzędzie
opisu wykorzystywane w tej dziedzinie. Zależność między
obszarem wspólnym języka a obszarami swoistymi
(nazewnictwami specjalistycznymi) została schematycznie
przedstawiona na rycinie 4.
Należy podkreślić, że zarówno wspólny obszar języka,
jak i nazewnictwa specjalistyczne muszą być systemami
w rozumieniu teorii systemów. Oznacza to, że muszą
być wewnętrznie spójne. Co więcej, układ utworzony
przez obszar wspólny i dane nazewnictwo specjalistyczne
również musi tworzyć jak najbardziej spójny system.
Oznacza to, że swoistość języka nauki jest narzędziem
niezbędnym do przetwarzania informacji i budowania
nowych teorii, ale kolejnym etapem po stworzeniu tych
teorii powinno być opracowanie uproszczonego modelu,
by jak największa część nowych informacji mogła przeniknąć
do obszaru wspólnego. Opisanie wiedzy wspólnym,
powszechnie zrozumiałym językiem umożliwia
rozpoczęcie procesu trwałego kształtowania się nowej
gałęzi nauki (jak na ryc. 3), a także doraźnego wykorzystania
różnych dziedzin do rozwiązania określonego
problemu. Niemniej opisany proces, schematycznie
przedstawiony na rycinie 4, przypomina rozszerzanie
się kręgu fali od miejsca, w którym została wzbudzona.
W ten sposób swoistość języka poszczególnych dziedzin
wiedzy powinna przyczyniać się do rozszerzania
ogólnego obszaru ludzkiego poznania – wiedzy i jej
usystematyzowanej części, czyli nauki. Dlatego obszar
wspólny powinien być jak najszerszy, natomiast obszary
swoistości – jak najwęższe.
Każda z dziedzin nauki ma swój szczególny obszar
zainteresowań, który bada dokładniej niż inne. Dlatego
niespójności w jednej dziedzinie nauki łatwiej niekiedy
dostrzec z perspektywy innej dziedziny, by następnie
móc usunąć owe niespójności.
Wyprzedzając nieco tok rozumowania przedstawiony
w niniejszej pracy można stwierdzić, że język pełni
dwie podstawowe funkcje [5, s. 172]:
• komunikacyjną, umożliwiającą porozumiewanie się
ludzi,
• reprezentacyjną, umożliwiającą abstrakcyjne odwzorowanie
rzeczywistości w umyśle człowieka.
Można zatem stwierdzić, że w obszarze wspólnym
najważniejsza jest komunikacyjna funkcja języka, zaś
w obszarach swoistości – reprezentacyjna, czyli teoretyczne
odwzorowanie tych obszarów rzeczywistości,
które nie stanowią jeszcze części usystematyzowanej
nauki. Właśnie język służy do dokonania tego usystematyzowania
3 .
3. Uzupełnienie teorii Bernsztejna
Ojciec Nikołaja Bernsztejna, Aleksander Nikołajewicz
Bernsztejn, był wybitnym lekarzem, ordynatorem kliniki
psychiatrycznej w Moskwie. Po ukończeniu gimnazjum
młody Nikołaj rozpoczął studia uniwersyteckie
na wydziale historyczno-filologicznym. Kiedy jednak
wybuchła I wojna światowa, przeniósł się na wydział
medyczny. Ponieważ na froncie byli potrzebni lekarze,
studia przyspieszono. W 1919 roku został frontowym
lekarzem, a po demobilizacji w 1921 roku rozpoczął
działalność naukową w dziedzinie medycyny [6].
W latach czterdziestych XX wieku był już uczonym
o znacznym dorobku i ugruntowanej sławie. Po zakończeniu
II wojny światowej, gdy niezbędne było leczenie
licznych ofiar walk, napisał swoje słynne dzieło „O postrojenii
dwiżenij”, nieco później zaś – „O łowkosti i jejo
razwitii”. Przedstawił w nich swój pięciopoziomowy
wzorzec budowy ruchów, opracowany na podstawie
dogłębnych analiz biologicznych, ewolucyjnych i neurofizjologicznych.
W modelu tym poziom A, którego
ośrodkami sterującymi są jądro czerwienne i twór siatkowaty,
odpowiada za napięcie mięśniowe. Poziom B,
„zarządzany” przez gałkę bladą, steruje synergiami
mięśniowymi, głównie ruchami tułowia i szyi. Z poziomu
C człowiek steruje ruchami w przestrzeni. Bernsztejn
podzielił go na dwa podpoziomy: C1 (pozapiramidowy),
u człowieka sterowany z poziomu ciała prążkowanego,
odpowiedzialny za ruchy ciała w przestrzeni, oraz podpoziom
C2, korowy (piramidowy), odpowiedzialny za
przemieszczanie przedmiotów. Poziom D – to poziom
złożonych czynności, o którym Bernsztejn pisze [7, s.
184]: „...w anatomii mózgu ośrodki zarządzające poziomu
czynności noszą nazwę kory przedruchowej”.
O kolejnym poziomie, oznaczonym literą E,
Bernsztejn pisze jedynie w przypisie [7, s. 193] co następuje:
W niniejszej książce nie będziemy analizować hipotez, że
w naszym mózgu istnieje jeszcze przynajmniej jeden poziom korowy
E, leżący powyżej poziomu D i będący głównym poziomem
porozumiewania się ludzi, gdyż nie jest on bezpośrednio związany
z głównym przedmiotem naszego opracowania – zwinnością.
3
Wynika stąd paradoksalny na pozór wniosek, że uczeni wykorzystują
wprawdzie usystematyzowaną naukę, ale obszarem ich działań intelektualnych
jest rejon nieuporządkowany, a zatem nie będący jeszcze nauką.
Dopiero praca uczonego, wprowadzająca do chaotycznej początkowo wiedzy
pewien porządek, czyni z owej wiedzy naukę.
– 93 –